تابلوهای مداد رنگیبا توجه به اینکه نیازمند صرف وقت فراوان و دقت بالاست از ارزش مادی بالایی برخورداراست. هنرجویان می توانند با شرکت در دوره های نقاشی با مداد رنگی و یادگیری و تکمیل این تکنیک اقدام به قبول سفارشات شخصی نمایند و به درآمد برسند. باتوجه به اینکه تکنیک نقاشی با مداد رنگی در کشور ما به دلایل فراوانی، بسیار موردتوجه قرار گرفته است، هنرمدان این فرصت را دارند که با ارائه آثار با کیفیت و به معرض دید گذاشتن آنها اقدام به فروش آثار خود نمایند و بازار مناسبی برای خود مهیاسازند.
هنرجو با بحث حجم و چگونگی ایجاد آن و ترکیب رنگها و رسیدن به حجم از طریق رنگ آشنا میشود.
انواع جنسیت ها ، موضوعات و سبک های مورد استفاده در نقاشی با مداد رنگی را خواهد آموخت.
جنسیت پوست حیوانات، درخت، سنگ، پوست جوان، پوست پیر، پوست و موی خیس و به طور کلی هربافت و جنسیتی که در طبیعت وجود دارد. موضوعات و تکنیک هایی هستند که هنرجو با آنها آشنا و نحوه اجرای یک به یک آنها را خواهد آموخت.
مداد رنگی های خود را کنار بگذارید، حالا زمان نقاشی با پاستل است.
پاستل ها قرن هاست که توسط هنرمندان به کار گرفته می شوند و به دلیل قابلیت حمل، نیاز به آب، قلمو و یا پالت ندارند.
اما در ابتدا باید با مفهوم پاستل آشنا شوید، پاستل مفهوم واضح و مشخصی ندارد.
جالب است بدانید که اثری که با پاستل خلق می شود، پاستل یا طراحی پاستلی، نقاشی پاستلی نامیده می شود.
فعل پاستل به معنی ایجاد یک اثر هنری با استفاده از پاستل است.
و هنگامی که به عنوان صفت استفاده می شود، معنای رنگ پریده به خود می گیرد.
پاستل ها به شکل قلمی و از ترکیب رنگدانه های پودری و چسب تولید می شوند.
رنگدانه های پاستل مشابه رنگدانه های موجود در سایر ابزار رنگی مانند رنگ روغن است.
بیندر یا چسب ته رنگ خنثی و اشباع کمی دارد.
شروع نقاشی با پاستل
پاستل های قلمی نرم در جابه جایی ها کثیف می شوند، پس پیش از رنگ آمیزی باید آنها را با پارچه تمیز کنید.
انتخاب یک سطح با ته رنگ بهتر از سفید خالص است.
می توانید این کاغذها را به صورت آماده تهیه نموده و یا با استفاده از اکرلیک یا آبرنگ اندکی رنگ آن را تغییر دهید.
برای جلوگیری از محو شدن و یا لکه دار شدن می توانید در حین طراحی از فیکساتیو در محل مشخص استفاده نمایید.
توجه داشته باشید که استفاده ی بیش از حد از فیکساتیو در نهایت منجر به کدر و تیره شدن کار خواهد شد.
این کار را بر روی نقاشی های مختلف تمرین و تکرار کنید.
۱. پاستل خود را انتخاب کنید
پاستل های نرم، رنگمایه ی بسیار داشته و مناسب ترکیب کردن هستند.
پاستل های سخت مثل پاستل مدادی، مناسب افزودن جزییات به نقاشی های پاستلی هستند.
پاستل های روغنی، چسب روغنی داشته و به اندازه ی پاستل های نرم کدر نبوده و لکه ایجاد نمی کنند.
پاستل های حلال در آب که اخیرا تولید شده اند، با کشیدن قلموی خیس بر روی رنگ، حالتی نیمه شفاف به خود می گیرند.
۲. لایه گذاری و روش لکه ای با پاستل
پاستل ها به جای پالت، بر روی سطح اصلی ترکیب می شوند.
با استفاده از تکنیک های لایه گذاری و روش لکه ای رنگ های متعددی می توان خلق نمود.
در این نقاشی ابتدا از رنگ های تیره آغاز کرده و به سمت رنگ های روشن می رویم.
محوسازی و ترکیب با لایه گذاری و حرکاتی همچون هاشورزنی، نقطه گذاری یا روش
لکه ای با ابزارهای متفاوت از پنبه گرفته تا قلموی شماره ۹ و یا انگشتان انجام می گیرد.
۳. کاغذ مناسب خود را انتخاب کنید
اولین نکته در انتخاب کاغذ مناسب برای کار با پاستل، بافت دار بودن آن است.
اگر کاغذ بیش از اندازه صاف و صیقلی باشد، رنگ بر روی آن نخواهد ماند.
کاغذهای با PH حنثی را انتخاب کنید.
اگر این کاغذها بدون اسید نباشند، سبب تغییر رنگ و افزایش شکنندگی خواهند شد.
مناسبترین سطوح برای پاستل، بوم، کاغذ آبرنگ، کاغذ پاستل هستند.
۴. پاستل های نرم و سخت را امتحان کنید
پاستل های نرم، براق و پر رنگ هستند، و بافتی دانه دار ایجاد می کنند که به راحتی با
عوامل دیگر محو می شود، اما تا حدودی نازک و شکننده هستند.
پاستل های سخت درخشندگی کمتری داشته، اما مقاوم تر از پاستل های نرم هستند.
نمونه ی سخت آن مناسب افزودن جزییات به طراحی می باشد.
۵. سختی و روغنی بودن پاستل را آزمایش کنید
پاستل مدادی مشابه سرب مدادهای معمولی بوده و کاربرد آسانی دارند.
این مدادها مناسب افزودن جزییات و همچنین طراحی بوده و نسبت به پاستل های نرم، سختی و مقاومت بیشتری دارند.
با وجود اینکه رنگ های غلیظ و سختی دارند، اما ماند پاستل های نرم مناسب روش لکه ای و محو کردن نیستند.
۶. با استفاده از پاستل های حلال در آب رنگ های جدیدی خلق کنید
پاستل های حلال در آب کاربردی مشابه با پاستل های نرم معمولی دارند،
به جز اینکه می توانید با استفاده از آب و قلمو رنگ هایی مشابه به آبرنگ با تنوع بسیار زیاد و جذاب خلق کنید
سبک ها و مکاتب هنری زیادی در طول تاریخ در جهان توسط هنرمندان خوش ذوقی ابداع شده اند که در رشته های مختلف هنری از جمله نقاشی ، معماری پیکره سازی ، ادبیات ، شعر و موسیقی تاثیر بسیار زیادی گذاشته اند.
آشنایی با این سبک ها و مکاتب سبب می شود تا با درک و شناخت بیشتر ، توانایی تحلیل بیشتری از اثر داشته باشیم و حتی روحیات هنرمند را بهتر بشناسیم. چرا که اساسا مکاتب مختلف هنری براساس ویژگی های غالب شخصیتی فرد ایجاد شده اند ؛ برای مثال مکاتب هنری سورئالیسم و اکسپرسیونیست ، تجلی وجه برون گرایی شخصیت انسان هستند.
ما نیز سعی بر آن داریم تا با معرفی مهم ترین رویکرد های هنری ، چشم انداز بهتر و درست تری را برای علاقه مندان به هنر فراهم کنیم.
ناتورالیسمسبک ها و مکاتب هنریناتورالیسم (Naturalism) : طبیعت گرایی یا طبیعت باوری کلمه ناتورالیسم ریشه در واژه فرانسوی Nature و لاتین Natura دارد که این خود برگرفته از واژه لاتین Nadci به معنای…
رنسانسسبک ها و مکاتب هنریرنسانس (Renaissance) : نوزایی ، تولد دوباره ، تجدد گرایی رنسانس ، جنبشی فکری و عقلانی ، فردگرا و هنری است که در سده چهاردهم از شهرهای شمالی ایتالیا سرچشمه گرفت و در…
روکوکوسبک ها و مکاتب هنریروکوکو (Rococo) سبکی در هنر و معماری است که در حدود 1720 میلادی در فرانسه شکل گرفت و در طی سده هجدهم در سرتاسر اروپا گسترش یافت. اصطلاحی در تاریخ هنر است که برای توصیف…
مَنِریسمسبک ها و مکاتب هنریمَنِریسم (Mannerism) : شیوه گرایی اصطلاحی است که از سده هفدهم میلادی در هنر و ادبیات رایج شد و به تدریج معانی مختلف و مغشوشی به خود گرفت. در معنای عام ، به کاربست تصنعی…
باروکسبک ها و مکاتب هنریباروک (Barouqe) شیوه ای است که در هنرهای معماری ، نقاشی ، موسیقی و مجسمه سازی از اواخر سده 16 میلادی در ایتالیا آغاز شد و تا اواخر سده 18 میلادی در اروپا رواج داشت و سپس…
کلاسی سیسمسبک ها و مکاتب هنریکلاسی سیسم (Classicism) : کلاسیک گرایی جنبشی فرهنگی و هنری مربوط به نیمه دوم قرن هفدهم میلادی در اروپا می باشد. اصطلاحی در تاریخ هنر و نقد هنری است که به کوشش برای…
هنر گوتیکسبک ها و مکاتب هنریهنر گوتیک (Gothic Art) گوتیک اصطلاحی است که در تاریخ هنر و نقد هنری به سبک نقاشی ، پیکره سازی و معماری اروپای باختری در سده های دوازدهم تا شانزدهم میلادی اطلاق می شود….
هنر بیزانسسبک ها و مکاتب هنریهنر بیزانس (Byzantine art) هنر بیزانس را نمی توان به درستی بر حسب مسایل سیاسی یا جغرافیا توصیف کرد. اصطلاحی است که به عقیده هربرت رید هرگز درست تعریف نشده…
فوویسمسبک ها و مکاتب هنریفوویسم (Fauvism) فوویسم نام جنبشی هنری است که بین سال های 1907-1905 میلادی توسط «هنری ماتیس» در فرانسه شکل گرفت. از دیگر اعضای این گروه براک ، درن ، وان…
فوتوریسمسبک ها و مکاتب هنریفوتوریسم (Futurism) جریان هنری فوتوریسم در سال 1909 م. با انتشار بیانه ادبی نویسنده ایتالیایی « فیلیپو توماسو مارتینی » در ایتالیا آغاز شد. این بیانیه در…
یادگیری نقاشی روی پارچه کمک میکنه خیلی راحت طرح و نقشی رو که دوست داریم روی پارچه های ساده بندازیم و همینطور اگه لباسی داریم که دلمون رو زده با استفاده از نقاشی روی پارچه تغییرش بدیم و یه کار جدید و دوست داشتنی داشته باشیم.
نکات مقدماتی و مواد لازم برای شروعآموزش نقاشی روی پارچه:
برای نقاشی روی پارچه می شود از رنگ های مخصوص پارچه ( رنگ پارچه ) و یا رنگ اکریلیک استفاده کرد.
رنگ های مخصوص پارچه نیاز به مکمل ندارند و آماده استفاده هستند.
برای استفاده از رنگ های آکریلیک باید به اندازه یک سوم رنگ چسب بیندر یا دی ام پنج اضافه کنین و اگر رنگتون سنگین و غلیظ هست قلم مو رو کمی خیس کنید.
بعد از اتمام هر کار ۲۴ تا ۴۸ ساعت باید زمان بدید تا کاملا” خشک شود .
مرحله بعد اگر از رنگ اکریلیک استفاده کرده اید باید پارچه را اتو کنید که باعث می شود رنگ روی پارچه ثابت و ماندگار شود. اتو باید بدون بخار و با استفاده از یه لایه محافظ نخی باشد.
نقاشی روی پارچه شامل نقاشی روی مانتو ، نقاشی روی لباس ، نقاشی روی شال می شود اما از این نقاشی ها بر روی سایر پوشاکمانند کفش های پارچه ای هم می شود استفاده کرد. و درآن از انواع نقاش طرح های حاشیه ای بته جقه ای و اسلیمی های زیبا می تواند به سر آستین ها و دور یقه ها جلوه های زیبایی دهد. برای نقاشی روی پارچه بهتر است از طرح های بسیار ظریف و ریزه کاری استفاده نکنید مگر اینکه شما مهارت حرفه ای در توانایی استفاده از قلم مو های ریز دست پیدا کرده باشید علاوه بر نقاشی روی پارچه ، چاپ روی پارچه هم انجام می شود که ساده تر وسریعتر از نقاشی روی پارچه است که با شابلون و اسپری رنگ پارچه معمولا انجام می شود و شامل چاپ روی تیشرت ، چاپ روی لباس ، چاپ روی مانتو ، چاپ روی شال می شود.
اجرای نقاشی روی پارچه باید با دقت و وسواس انجام گیرد. در این هنر امکان تصحیح خطاها کم است پس ابتدا برای شروع طرح مورد نظر را بر روی لباس با مداد ترسیم می کنیم . برای انتقال طرح مورد نظر می توان از کاربن های رنگی استفاده کرد.
در صورتی پارچه ای تیره رنگ را برای نقاشی انتخاب کرده اید بهتر است ابتدا با استفاده از اورینت سطرح پارچه را پوشش دهید و بعد آنرا رنگ آمیزی کنید .
این کار باعث میشود قدرت پوشانندگی رنگ های روشن بر روی پارچه های تیره بیشتر شود
پارچه یا لباس باید ثابت باشد تا در هنگام کشیدن قلم مو بر روی پارچه، چین خوردگی اتفاق نیفتد. می توانید از یک تکه چوب صاف و هموار استفاده کنید و حتی می شود از چسپ پارچه برای ثابت نگه داشتن لباس نیز استفاده کنید .
برای رنگ گذاری بهتر است از رنگ هایی با تون رنگی پایین استفاده شود تا در صورت بروز اشتباه آن را بتوانید تصحیح کنید.
نقاشی روی پارچه به تمرین نیاز دارد تا در آن مهارت لازم را کسب کرد. پس عجله نکنید و صبور باشید .
استفاده از شکلها و رنگها از دیرباز یکی از ابزارهای انسان برای زیبا سازی دنیای اطرافش بود. این عمل شامل نقشآفرینی بر روی بوم، دیوار، سقف و ظروف مورد استفاده و یا تزئینی و همچنین نقش گذاردن بر روی پارچه و لباس است تا به انسان کمک کند پیرامون خود را زیباتر سازد.
باتیک، این واژه دور افتاده از اذهان گویی امروزه در جامعه مدرن و صنعتی کمتر جایی مییابد وگویی مسیری تازه را برای عرضه خود میطلبد.
آشتی دوباره انسان امروزی و هنر باتیک را گاه در تابلوها، پردهها، شالها، لباسها، اشارپها، کراواتها، دستمالهایتزئینی، رومیزیها، کوسنها و …. میتوان یافت؛ که از میان نقوش آنها هنر و فرهنگ غنی و بینظیر ایرانی متجلی است.
نقش آفرینان این هنر، هرچند تعداد اندک، لیک سرشار از ذوق و استعداد، طرح هایی زاده خیال را بر لوح سپید پارچه به رویایی ماندگار تبدیل مینمایند و سینه به سینه در حفظ و انتقال آن به فرزندان خود تلاش میکنند.
در دنیایی که در آن همه چیز رو به مدرنیزم و پست مدرنیزم دارد، این هنر نیز گاه از گلیم خود پا فراتر نهاده، همگام با دنیای اطرافش رنگ و بوی نوگرایی در طرح و تکنیک پیدا میکند و در عین حفظ شالوده اصلی و برخی نقوش سنتی خود، با روشهایی نو قد بر می افرازد.
آری این هنر فن کهنسال نمی خواهد غبار زمان رنگ فراموشی بر آن بیفکند و به همین دلیل میرود تا راهماندگاری خود را در عصر جدید نیز بیابد. اگر چه این هنر با جاذبهها و انعطاف پذیری خود توانسته است در اقصا نقاط جهان گسترش یابد و گذشته از حفظ سوابق خود در پیوند با مدرنیزم تا قلب اروپا نیز پیش برود به گونهای که در بسیاری از کشورها هنری کاملاً شناخته شده به حساب میآید، اما باز هم رمز و رازهای آن تا آنجا است که نیاز به شناساندن دارد.
باتیک و تاریخچه آن
چاپ باتیک یا کلاغهای را به نوعی میتوان نقشگذاردن بر روی انواع پارچه به خصوص ابریشم معنی کرد. کلمه باتیک از لغت Ambatik مشتق شده است که معنی آن یک پارچه با نقاط کوچک است. باتیک، اصلش از کلمه جاوهای ( یکی از جزایر کشور اندونزی ) Tirtik است که به معنی فرایند و پایدار کردن بخشی از پارچه در برابر نفوذ رنگ است. یعنی محافظت از طرحها پارچه با استفاده از گره زدن یا دوختن قبل از رنگرزی.
باتیک به معنای چاپ مقاوم است. این لغت با معنای خاص خود در جزایر جنوب شرقی آسیا و ژاپن هم رواج دارد و این هنر از ابتدا از این مناطق نشأت گرفته است اما بر طبق اسناد موجود اصالت این هنر به چین میرسد. پارچههای ابتدایی که از غارها و یا قبور فراعنه پیدا شده است و همچنین رواج هنر چاپ باتیک در میان بومیان جاوه و سوماترا، موید این ادعاست. که هنر چاپ پارچه قبل از رنگرزی به وجود آمده و انسان آن دوره میتوانسته با وسایل ساده و با استفاده از رنگهای طبیعی، گل یا عصاره بعضی از درختان پارچه را با نقش و نگار دلخواه بیارایند. پس از شناخته شدن رنگ های طبیعی، هنرمندان این دوره دریافته بودند که با گره زدن و دوختن، چین دادن و یا لایه و تا کردن نقاط معینی از پارچه میتوان از نفوذ رنگ به داخل آن نقاط مخصوص و مورد نظر جلوگیری نمایند و در نتیجه یک طرح بسیار ساده و ابتدایی روی پارچه ایجاد میگردد.
در قرن ۶ و ۷ میلادی بازرگانان و کاروانهایی که راه جاده ابریشم را میپیمودند این متاع را به عنوان سوغات و یا برای فروش به همراه خود میآوردند.
بیشتر نقشمایه ها در باتیک دارای معنای نمادین هستندو از طرح های سنتی کهن گرفته شده اند. متداول ترین طرح های باتیک متشکل از خطوط متقارن در هم بافته و نقشهای ساده گیاهی هستند. با وجود این، تقریباً میتوان از هر نقش و طرحی برای چاپ یا نقاشی باتیک استفاده نمود. تاریخچه باتیک :
از ۲۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، انسان غارنشین آثاری از خود برجا نمانده است. این آثار گویای آن است که انسان از ابزار مختلف، جهت چاپ بر روی پارچه آگاهی داشته است. مصریان با نقوشی که بر دیوار غارها بر جا نهاده اند، سکاها با آثار باقی مانده پارچه در قبورشان و قالبهای سنگی متعدد پیدا شده از آنها هر یک به نوعی سخن از قدمت این هنر دارند.
در ابتدایی ترین شکل چاپ، این چینیها بودند که به روایتی آغازگر این هنر و مبدع آن بودند و سپس در جاوه اندونزی با رنگهای طبیعی موجود، این هنر به اوج رونق خود رسید. در کره جنوبی کشف پارچههای مدفون شده به همراه مردگان و شواهد موجود در آریزونا و مکزیک، گویای اینست که آنها نیز با اندکی تاخیر با نقش انداختن بر روی پارچه آشنا شده بودهاند.
در قرن هفدهم کشورهای هلند و فرانسه روش چاپ را از هند و چین اقتباس کرده و دنبال کردند. در سال ۱۶۷۸ میلادی اولین کارگاه چاپ باتیک در آمستردام شروع به کارکرد و سپس به تدریج کشور سوئیس نیز به جمع آنها پیوست. در این دوره باتیک کاران با ابداع ظرف مسی با یک لوله یا لولههای متعدد، واکس را بصورت خطوط متنوع بر روی پارچه ریخته و اسلوب کار خود را کاملتر کردند. در آن زمان نقش تکرنگ بود. از سده هجدهم در کشورآلمان باتیک آغاز شد و کمکم طرحهای چند رنگ متداول شد.
کشورهایی مثل تایلند، اندونزی، سریلانکا، هند و مالزی از پیشکسوتان این هنر به شمار می روند. کم کم این هنر به مرزهای ایران نیز نفوذ کرده و به شکلی کاملاً ساده به کار کرده است.
شهرهایی که از قبیل تبریز، اسکو، دیزج، کهنمو، اسکندان، باویل و کهندان در این کارگوی سبقت از دیگر شهرها گرفتند. از دوره صفویه یعنی حدود چهارصد سال پیش آثاری از چاپ پارچه در ایران یافته شده است. این آثار با نقوش داستانهای شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی آراسته شده بود. در دوره مشروطیت این هنر در ایران رونقیافته و هنوز نیز در شهرهای مختلف به ویژه در شهرهایی که نام برده شد، هنرمندان قدیمی مشغول بهکارهستند.
با وجود اینکه زادگاه این هنر خاور دور است، اما گسترش آن در حدی بود که امروزه در کشورهایی مثل آلمان و فرانسه نیز این هنر به اوج شکوفایی خود رسیده است. بطوری که به راحتی میتوان در فروشگاهها انواع طیفهایرنگ، انواع پارچههای ابریشمی با تو نالیتههای مختلف رنگی و انواع وسایل این کار را تهیه کرد و این هنر، هنری کاملاً شناخته شده است.
بیشتر نقش مایهها در بالتیک دارای معنای نمادین هستند و از طرحهای سنتی کهن گرفته شدهاند.متداول ترین طرحهای باتیک متشکل از خطوط متقارن در هم بافته و نقشهای ساده گیاهی هستند.
باتیک چیست؟
باتیک کلمهای جاوه ایست و جاوه یکی از جزایر کشور اندونزی میباشد. با این وجود اصالت این هنر به چین میرسد. باتیک به معنای چاپ مقاوم است. در ایران نیز این هنر با نامهای باسمه۱ و قدک۲ آغاز به کارکرد که البته به نام چاپ کلاقهای ( کلاغهای ) نیز می شناسند. این نام به این دلیل بر روی این هنر گذاشته شد که روش کار در ابتدا در ایران به صورت تک رنگ و تیره بود و روی نوعی روسری ابریشمی به ابعاد cm160×۱۵۰ و یا cm170×۱۶۰ انجام میشد که به نام کلاغه معروف بود و در ضمن طرحهایی که به وجود میآمد شباهت بسیار به پرهای کلاغ داشت.
در این روش ابتدا پارچه را در چند قسمت گره میزدند و سپس با رنگ سیاه یا یک رنگ تیره رنگ میکردند. پس از باز کردن پارچه نقوشی مانند پرهای کلاغ ایجاد میشد رنگهای مصرفی در این نوع تولیدات رنگهای راکتیو است که بسیار مناسب میباشد.
بعدها توسط بومیان بدوی ساکن در اندونزی ماده ای بوجود آمد که این هنر را به دنیای نوینی بود. آنها از حلکردن برگ درخت موز در محلول سود سوزآور ماده چسبناکی بدست آوردند که وقتی با خاک رس مخلوط میشد، آن را به عنوان ماده مقاوم با قلم روی پارچه استفاده میکردند.
در این هنر گاهی نقش ها، توسط واکس۳ مخصوص بصورت منفی ایجاد میشوند و زمینه رنگ شده جهت طرح بعدی آماده میشود و گاهی این طرح ها مستقیماً روی پارچه پیاده میشوند و به اصطلاح از روشهای باندا استفاده میشود.
در چاپ منفی طرح، ابتدا با وسیله مخصوص، واکسی بر روی پارچه بصورت طرح موردنظر گذاشته میشود و سپس پارچه را در حمام رنگ فرو میکنند. قسمتهای آغشته به واکس رنگ را به خود جذب نمیکند و طرح موردنظر را ایجاد میکند.
ویژگیهای پارچه برای چاپ باتیک :
پارچه های مناسب برای چاپ باتیک باید دارای دو ویژگی مهم باشد :
۱- رنگرزی آنها در درجه حرارتهای پایین یعنی ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد امکان پذیر باشد.
در چاپ باتیک به دلیل استفاده از واکس بر روی پارچه، در هنگام رنگآمیزی وقتی درجه حرارت حمام رنگرزی به ۵۰ درجه سانتیگراد و بالاتر می رسد، واکس موجود روی پارچه جدا شده و سپس خراب شدن نقشهای ایجاد شده روی پارچه میشود. از سالهای گذشته تاکنون از پارچههای پنبهای و ابریشمی که در درجه حرارتهای پایین نیز جذب رنگ مطلوبی دارند برای چاپ باتیک استفاده شده است.
۲- پارچه باید تا حد امکان ظریف باشد.
ظرافت پارچه باید به حدی باشد که واکس باتیک امکان عبور از ضخامت پارچه و ظاهر شدن بر روی طرف دیگر آن را داشته باشد. در صورت ضخیم بودن پارچه، واکس امکان عبور از درون آن را پیدا نکرده و فقط یک طرف پارچه را میپوشانند. لذا در هنگام رنگرزی، رنگ از پشت پارچه به قسمتهای پوشیده شده از واکس نفوذ کرده و سبب از بینرفتن نقش ایجاد شده روی آن میگردد. با توجه به دو ویژگی فوق میتوان گفت که پارچههای ابریشمی بهترین شرایط بهترین شرایط را برای چاپ باتیک را دارا میباشند.
امروزه در ایران و سایر کشورها از این نوع پارچه برای چاپ باتیک استفاده میشود.
شناخت انواع رنگها برای رنگرزی ابریشم طبیعی :
رنگهای مورد استفاده در باتیک انواع مختلفی دارند. برای داشتن رنگهای شفاف روی پارچه و ماندگاری طولانیتر رنگها، لازم است به حلال این رنگها، یعنی آب مورد استفاده توجه خاص داشته باشیم. همانطور که میدانید آبمصرفی ما دارای املاح معدنی فراوان است. این املاح در حین رنگرزی باعث ناهماهنگ شدن رنگ بر روی پارچه میشوند و به مرور زمان نیز با اجزای رنگی ترکیب شده، با آنها واکنش نشان میدهند و باعث ایجاد لکههای ناخواسته حاصل از رسوبات این واکنشها میگردند. لذا استفاده از آب سبک و بدون املاح، امری لازم و ضروریست.
رنگها در تقسیم بندی کلی شامل دو گروه رنگهای طبیعی و رنگهای شیمیایی هستند.
رنگهای طبیعی نیز خود به دو گروه رنگهای گیاهی و رنگهای حیوانی تقسیم میشوند. همچنین رنگهای شیمیایی نیز شامل رنگهای مستقیم، رنگهای راکتیو، رنگهای اسیدی، رنگهای سپلکس، رنگهای بازیک و رنگهای دیگر میباشد.
معروف ترین و پرکارترین رنگها در هنر فن باتیک، رنگهای بازیک، راکتیو و رنگهای گیاهی میباشند.
این دسته رنگها چون طی فرایند جوشیدن و حرارت آماده مصرف میشوند، باید پس از این که کاملاً سرد شدند از آنها استفاده نمود، چون ماده مقاوم یا واکس در مقابل حرارت مقاوم نیست و در اثر حرارت رنگ، مقاومت خود را از دست خواهد داد. امروزه نوع دیگری از رنگهای باتیک نیز در بازار موجود است که این رنگها به صورت خمیر در ظروف یا تیوپهای با اندازههای مختلف موجودند.
این رنگها به راحتی در آب حل میشوند و پس از خشک شدن از ثبات کافی برخوردارند و در اثر شست و شو از بین نمیروند.
برخی رنگهای موجود در بازار با نامهای تجاری زیر موجود میباشند :
Silk LB- Tex tail- Pbeo- Acrylic- Pentel
روش آماده سازی واکس :
در قدیم برای تهیه واکس از برگ درخت موز و سود سوزآور به همراه خاک رس استفاده میشد. ولی بعدها برای تهیه واکس از صمغ و موم زنبور عسل و سقز استفاده کردند. این روش اولیه بار به وسیله ایرانیان آغاز شد و شیوه قبلی را از دور خارج ساخت. شیوه کار به این صورت بود که با مخلوط مواد بالا سطح پارچه را میپوشانند و سپس طرح مورد نظر را از روی آن میتراشیدند و رنگ میکردند. هنگام رنگرزی، الیاف محلهای تراشیده شده رنگ را به خود میگرفت. دوباره روی آنها را با مخلوط بالا میپوشاندند و سپس قسمتهای دیگر را میتراشیدند و رنگمیکردند.
اکنون به جای صمغ از پارافین به همراه موم و سقز استفاده میشود. در برخی مناطق از پیه گاو و با گوسفند نیز به همراه سه ماده قبلی استفاده میشود که این به تکنیک موردنظر و همچنین سردی و گرمی هوا محل بستگی دارد.
مواد لازم برای تهیه واکس مورد نیاز برای نقاشی به شرح زیر است :
الف- پارافین منجمد ۱۰۰ گرم
ب- موم طبیعی خالص ۲۰ گرم
ج- سقز طبیعی ۵ گرم
ابزار ایجاد نقش به شیوه نقاشی روی پارچه :
در قسمت ذیل به وسایل موردنیاز برای نقاشی پارچه در باتیک اشارهای کوتاه میکنیم :
۱- پارچه ایمنی متناسب با طرح
۲- طرح مورد نظر
۳- مداد برای انتقال طرح روی پارچه
۴- انواع قلمو
۵- لولههای هدایت کننده موم ( تیان ، تاجنیتیک )
۶- میزکار
۷- چهارچوب ( کلاف چوبی ) برای کشیدن پارچه
از چهارچوب برای ثابت نگهداشتن پارچه استفاده میکنند و ساختار چهارچوب به صورت یک قاب مربع یا مستطیل شکل با شیارهایی داخل آن است که میتوان در اندازههای مختلف تغییر داد. پارچه با پونزبر کلاف چسباندهمیشود.
۸- ظرف مسی برای گرم کردن واکس
۹- پالت رنگ برای در دسترس بودن رنگها
۱۰- اتو برای تثبیت و پارافین گیری
تکنیکها در نقاشی باتیک :
تکنیکها در نقاشی باتیک عبارت است از :
الف- قلم مو ب- لولههای هدایت شونده Cantiny یا تاجنیتیک
پ- روش tieanddye یا باندا ث-روش تا عنکبوتی
ج-نمک چ-الکل
در این کلاس آموزشی تکنیک های اولیه نقاشی روی چرم رو به شما آموزش خواهیم داد، بعد از یادگیری این تکنیک ها شما با کمی تمرین میتوانید هر طرح دلخواهی رو روی چرم پیاده کنید و از این طریق کیف، کفش و یا هر نوع محصول چرمی دیگه ای که دارید رو زیباتر کنید. پس آموزش های این کلاس رو از دست ندهید.
مواد مورد نیاز :
چرم
قلمو های سر گرد شماره : 00 ، 2
رنگ پارچه
کاربن
چسب DM5
آب و لیوان
طرح
در انتخاب مواد مورد نیاز باید به چند نکته دقت کنید :
1- برای شروع کار و قبل از کسب تجربه کافی بهتر است به جای نقاشی بر روی چرم های طبیعی، چرم مصنوعی رو انتخاب کنید، که به مراتب از نظر قیمت به صرفه تر خواهد بود.
2- انتخاب شماره قلموها بسته به طرح انتخابی شماست و هرچه این طرح ظرافت بیشتری داشته باشد باید قلموهایی با شماره پایین تر رو انتخاب کنید، و همین طور برعکس، هرچه سطح وسیع تری رو بخواهید رنگ آمیزی کنید میتونید از قلمو های شماره بالاتر استفاده کنید.
3- برای انتخاب رنگ کاربن باید به رنگ چرمی که میخواهید روی آن نقاشی کنید توجه کنید، و کاربنی رو انتخاب کنید که بعد از انتقال طرح، رنگش بر روی چرم مانده و مشخص باشد. برای مثال اگر از چرم قرمز استفاده میکنید نباید کاربن رنگ قرمز رو انتخاب کنید.
و در آخر اینکه شما میتوانید هر طرحی که میپسندید رو برای اینکار انتخاب کنید، اما ما برای شروع کار و این آموزش یک طرح ساده رو انتخاب کردیم.
انتقال طرح به روی چرم با کمک کاربن
برای انتقال طرح بر روی چرم ابتدا روی جوهر دار کاربن رو بر روی چرم گذاشته و با کمک خودکار و یا هر شی نوک تیزی که به انتقال طرح از کاربن بر روی چرم کمک کند، یک خط کوچک بر روی کاربن و در گوشه ی چرم میکشیم، تا مطمئن شویم که رنگ کاربن رو درست انتخاب کرده ایم. بعد از اینکه این اطمینان حاصل شد، طرح رو روی کاربن گذاشته و با شی تیزی که برداشته ایم دور تا دور طرح رو به طور کامل بر روی کاربن میکشیم، بهتر است خطوطی که روی کاربن میکشیم فقط در یک جهت باشند.
همچنین در حین کار و بعد از کشیدن قسمت هایی از طرح، بهتر است طرح و کاربن را بدون اینکه تکان بخورند، بلند کنید تا ببینید که طرح به درستی به چرم منتقل می شود یا خیر.
در نهایت بعد از اینکه کل طرح رو به چرم منتقل کردید، طرح و کاربن رو به آرامی از روی چرم بر دارید.
طراحی لباس زنانه ودخترانه(طراحی،مبانی،مانکن،رنگ شناسی)
آموزش طراحی لباس زنانه
طراحان مد لباس زنانه باید بدانند لباسی که طراحی می کنند باید تابعی از دلانگیزی ها و زیبایی ها و کاملا راحت و خوش پوش باشد ، طراحان باید در نظر داشته باشند که هر نوع لباسی مخاطب خاص خودش را دارد و هر لباسی برای مکان خاصی پوشیده میشود.برای انجام این کار محدودهای وسیع از مواد و ترکیبات و طیف گستردهای از رنگ ها ، الگو ها و سبکها در اختیارشان است. با توجه به اینکه لباسهای روز و معمول بیشترین میزان مصرف را دارند در محدوده ی سبکهای مرسوم قرار می گیرند ، لباسهای رسمی و لباسهای شب ، لباس های مجلسی و… که برای جشن های خاص و مهمانیها استفاده میشوند نیز مخاطبان خاص خودشان را دارند.و حتی
برخی از لباسها به طور خاص برای یک فرد دوخته میشوند. که به آن دوخت سفارشی یا «اوت کوتور» (فرانسوی:Haute couture) می گویند.
آموزش طراحی لباس زنانه
ویژگی های بارز لباس زنانه برای طراحی لباس زنانه:
لباس روز زنانه باید راحت ، کاربردی و مد روز باشد.می تواند تولید دوخت سفارشی (اوت کوتور)، تولید ماشینی یا تولید عمده باشد.
لباس شب زنانه باید باشکوه ، پیچیده ، پر زرق و برق باشد و طوری طراحی شود که فرد را تا حد امکان از نظر اندامی کاملا بی عیب و نقص نشان دهد و در جمع بدرخشد.
طراحی لباس عروس باید مجلل،محسور کننده، متناسب با اندام و سلیقه ی فرد(کلاسیک , پر زرق و برق یا ساده و..)باشد.
آموزش طراحی لباس زنانه
لباس بچگانه باید متناسب با مد روز , رنگارنگ ,قابل شستشو و از پارچه های ضد حساسیت و درجه یک استفاده شود.
لباس دخترانه باید رنگارنگ و زیبا و قابل شستشو باشد و طراحی آن متناسب با سلیقه ی این سنین باشد.
و همچنین پوشاک دختران نوجوان هم باید زیبا و رنگارنگ ، راحت ، پر زرق و برق باشد و در طراحی آن از سبک های مختلف استفاده کرد.
در دوره های آموزش ی طراحی لباس زنانه با تمام سبک ها, متریال پارچه ها, رنگ ها, الگو های خاص دوخت و تمام نکات کاربردی برای طراحی لباس زنانه آشنا می شوید. قبل از هر طراحی، شما به فراگیری نکات آموزشی آن نیاز دارید, تا طرح و لباسی بی نقص و شیک بسازید.
طراحی لباس با رایانه(پیشنیاز طراحی لباس زنانه) نرم افزارهای کرل وفوتوشاپ یا illustraitor
آموزش طراحی لباس با کامپیوتر
شما می توانید تنها با چند کلیک موس الگوهای طراحی شده را به یکدیگر دوخته و آن را بر روی تن مدل مشاهده کنید. (آموزش نرم افزار جمینی ) این نرم افزار از انواع خواص فیزیکی پارچه ها از جمله: کششی، برشی،سفتی، چگالی، ضخامت و … پشتیبانی می کند. و کنترل این پارامترها به شما در شبیه سازی هر چه بهتر مدل های طراحی شده کمک می کند.
آموزش طراحی لباس با رایانه
نرم افزار ایلاستریتور از نرم افزارهای قدرتمند در طراحی و خلق کاراکتر و اجرای کارهای گرافیکی است که محصول یکی از معروفترین و بزرگترین شرکتهای تولید کننده نرم افزارهای گرافیکی و تصویری، به نام شرکت adob میباشد.از نرم افزارهای گرافیکی در مراحل طراحی مد نظیر طراحی تخت(Flat)، تصویرسازی مد و ارایه و نمایش طراحی استفاده میشود. این نرم افزارها از یک سو به مراحل طراحی سرعت میبخشد و از سوی دیگر یک ساختار ارتباط بصری استاندارد مشترکی را بین کشورهای جهان، برای بخشهای تولید، عملیات و بازاریابی ایجاد میکند. در واحد طراحی نیز از نرم افزارهای کامپیوتری برای طراحی لباس به صورت تخت (دوبعدی)، تصویرسازی طراحی لباس و پارچه، ارایه و نمایش مد، تبلیغات، طراحی وب سایت و لوگو استفاده میگردد.
یکی از زیباترین هنرها ، ویترای (نقاشی روی شیشه) هست ، این هنر زیبا قدمتت تاریخی زیادی هم دارد.
باهم یادگیری هنر ویترای رو شروع میکنیم
قدم اول: تهیه وسایل مورد نیاز نقاشی روی شیشه
برای شروع این هنر زیبا به دورگیر ، رنگ ویترای ، قلم سرگرد و ظرف شیشه ای نیاز دارید
رنگ ویترای معمولا پایه تیر هست و بعد از حشک شدن با شستشو پاک نمیشه و کاملا ثابت هست ، خاصیت ترنسپرنت یا شفافیت دارند و میشه به سادگی آنها را باهم ترکیب کرد
برای شستن قلم مو هم میتونید از تینر استفاده کنید
نکته خیلی مهم اینه که برای رقیق کردن رنگ های ویترای حتما از حلال هم مارک رنگ استفاده کنید تا رنگ خراب نشه قدم دوم :طرح ویترای
برای نقاشی روی شیشه ما به یک طرح خام ویترای احتیاج داریم . این طرح هم می تواند به صورت آماده از سایت تهیه و پرینت گرفته شود و هم خودتان می توانید طرح مورد نظر خود را بکشید و روی سطح یا ظرف شیشه ای دلخواهتان پیاده کنید . آن چه در طرح های ویترای اهمیت دارد هماهنگ کردن مقیاس طرح با ابعاد ظرف شیشه ای ماست.
قدم سوم : آموزش ویترای روی شیشه
اول باید نحوه استفاده از دورگیر رو یاد بگیرید
نکته هایی راجع به دورگیر
لبه نوک خمیر باید کاملا تمیز باشه بدون کوچکترین برجستگی.
نوک خمیر باید از شیشه فاصله داشته باشه حداقل ۱ سانتی متر
جهت نوک خمیر باید مخالف جهت حرکت دستتون باشه و تقریبا عمود بر شیشه.
بعد از چندبار تمرین سرعت دستتونو با فشار دستتون به خمیر هماهنگ کنید تا باعث قطع شدن یا فر خوردن خمیر نشه
قدم بعدی نحوه انتقال طرح روی شیشه است که بستگی به ظرف شما دارد انتقال طرح در ظروف تخت بسیار اسان تر از ظروف محدب می باشد.
قدم آخر رنگ گردن طرح هست که با استفاده از رنگ های ویترای انجام میشه.
برای آشنایی بیشتر با این هنر زیبا میتوانید آموزش های رایگان کلاس مقدماتی آموزش ویترای (نقاشی روی شیشه) رو مشاهده بفرمایید.
و چنانچه از پیش با این هنر آشنایید و دوست دارید اثر هنری با دستان خود بسازید می توانید به کلاس آموزش ویترای روی ظرف شیشه ای و آموزش ویترای طرح ساعت مراجعه کنید.
در قسمت پایین نمونه پروژه افرادی که مثل شما یه روز تصمیم گرفتن و این هنر زیبا رو شروع کردند میتونید ببینید
یکی از کهن ترین صنایعی است که محل تولید آن از کشور ایران است. تاریخ سفالگری در ایران از هزاره هشتم پیش از میلاد شروع شد. مهم ترین پیشرفت در صنعت سفال سازی، خلق نقاشی روی سفال ها می باشد. این روش ممکن است در نتیجه انگیزه زیبا پسندی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ظروف باشد. سابقه سفال ها در ایران به هزارهای قبل از میلاد تعلق دارد. اولین نمونه های سفال مربوط به دوره اول تمدن یعنی هزاره پنجم قبل از میلاد است.
طراحی روی سفال
نقاشی روی سفال هنری لذتبخش و هیجان انگیز است که به شما توصیه می کنم یک بار هم شده تجربه اش کنید.
ابزارهای مناسب نقاشی روی سفال :
یک ظرف سفالی
رنگ اکرلیک طلایی
چسب چوب
کاغذ آلومینیومی
قلم مو
دورگیر طلایی
اسپری ثابت کننده رنگ روی سفال
نقاشی روی بشقاب سفالی
آموزش نقاشی روی سفال:
برای نقاشی روی ظروف سفالی ابتدا یک ظرف سفالی انتخاب کنید. بعد سطح ظرف را با سنباده نرم به صورت کامل صاف و یکدست کنید. می توانید برای سریع کار کردن از قلم موی نرم سطح ظرف را کاملا گردگیری کنید. روش دیگر می توان سفال را با آب سرد بشویید و اجازه بدهید کاملا خشک شود.
پس از خشک شدن ظرف سفال آن را رنگ آمیزی کنید. ابتدا ظرف سفالی را با چسب چوب بسیار رقیق شده و به وسیله قلم مو سطح مورد نظر را بپوشانید. در رنگ آمیزی، رنگ گواش سفید را فقط یک لایه نازک و فقط یک بار با استفاده از قلم مو روی سفال بکشید.
پس از رنگ آمیزی زمان انتقال طرح می شود، برای طراحی روی سفال، ابتدا طرح را بسته به رنگ زمینه با استفاده از کاربن رنگ های مختلف روی سفال منتقل کنید و شروع به رنگ آمیزی کنید. ابتدا رنگ را کاملا دورگیری کنید.
طرح روی سفال را با استفاده از رنگ مورد نظر و قلم موی گرد با اندازه مناسب 2،3،5،7 شروع به رنگ آمیزی کنید.
پس از خشک شدن رنگ روی سفال از اسپری با فاصله 20 سانتمتری کل سفال را بپوشانید.
رنگ مناسب برای سفال
نکته:
هرگز قلم هایی که کارایی خود را از دست داده اند و نوک آن ها خراب شده است را دور نیندازید زیرا برای رنگ کردن مرکز گل ها مناسب هستند.
برای نقاشی روی سفال از هر رنگی می شود استفاده کرد، نقاشی روی سفال با رنگ ویترای، آکریلیک و گواش را توصیه می کنم.
برای نقاشی روی بشقاب سفالی با گواش و اکریلیک باید زیرسازی مناسب داشته باشید.
شمع سازی یکی از هنرهایی است که اکثر خانم ها به آن علاقه دارند شما به روشی ساده می توانید شمع سازی را در خانه انجام دهید. نقش شمع در زیبایی و دکوراسیون خانه بسیار پر رنگ است . با کمک انواع شمع های شیک و جالب شما می توانید تزیینات خاص و متفاوتی را در دکوراسیون بخش های مختلف منزل خود ایجاد نمایید.
اگر به تزئین منزلتان با شمع علاقه دارید بهتر است شمع های مورد نیازتان را خودتان بسازید. در این بخش از دنیای مد نمناک آموزش مرحله به مرحله شمع سازی را برایتان آورده ایم پس با آموزش کامل و مهیج شمع سازی در خانه همراهمان باشید.
شمع سازی حرفه ای در منزل
لوازم مورد نیاز برای شمع سازی:
برای یک شمع ساز حرفه ای لوازم زیادی برای ساخت شمع نیاز است این لوازم عبارتند از :انواع قالب ها، انواع رنگ ها، انواع عطر ها و … . اما افرادی که می خوهند به تازگی طریقه شمع سازی را بیاموزند و مبتدی هستند به وسایل کمی نیاز دارند و این همه تدارک لازم نیست. وسایل مورد نیاز برای شمع سازی عبارتند از :
مقداری پارافین جامد یا مات
فیتیله شمع
انواع شیشه های موجود در بازار مانند شیشه سس و مربا و … به جای قالب
ساده ترین روش شمع سازی
آموزش مرحله به مرحله شمع سازی:
1. در ظرفی که زیاد مورد استفاده شما نیست مقداری پارافین می ریزیم و آن را با چاقو خرد کرده و بر روی حرارت غیر مستقیم می گذاریم تا پارافین آب شود . اگر پارافین را برای ذوب شدن روی حرارت مستقیم قرار دهیم پارافین خراب شده و می سوزد .
حرارت غیر مستقیم را اینگونه ایجاد می کنیم که ظرفی را پر از آب کرده و روی حرارت می گذاریم تا به جوش آید سپس ظرفی را که درون آن پارافین ریخته ایم را بر روی آب در حال جوش می گذاریم تا کم کم ذوب شود .
دقت کنید که چنانچه در دنیای مد نمناک گفته ایم هنگام ذوب شدن پارافین باید مراقب باشیم که دمای آن بالاتر از 90 تا 100 درجه سانتی گراد نرود برای این کار داخل ظرف پارافین دماسنج قرار داده و دما را اندازه گیری می کنیم . در صورتی که دمای پارافین زیاد تر از این حد گردد شمعی که میخوایم بدست نمی آید. پارافین در حال ذوب را با قاشقی هم بزنید و به محض اینکه کاملا ذوب شد از روی حرارت بردارید.
مراحل گام به گام شمع سازی در خانه
2. شیشه مورد نظر خود را از قبل می شوییم و پاک کرده و کاملا خشک می کنیم . شیشه را اندازه می گیریم و دو برابر قد شیشه فیتیله را می بریم و با یک تکه چسب کاغذی کوچک و یا چسب حرارتی کف قالب فیکس می کنیم تابعد از ریختن پارافین تکان نخورد.
شما برای تکان نخوردن فیتیله می توانید آن را به یک تکه فلز کوچک ببندید و ته ظرف بیاندازید تا جابجا نشود. بالای فیتیله هم باید در قسمت وسط فیکس شود. برای این کار می توان از چوب بستنی که در وسط آن سوراخی ایجاد کرده ایم استفاده کرد و فیتیله را از سوراخ عبور داد تا کاملا فیکس شود.
3. بعد از برداشتن پارافین از روی حرارت 2 دقیقه صبر کنید تا دمای آن کمی پایین آید. سپس پارافین مایع را به آرامی و با احتیاط داخل قالب بریزید و منتظر بمانید تا پارافین خنک شود . هیچ گاه برای خنک کردن پارافین از یخچال و فریزر استفاده نکنید زیرا این کار موجب ترک خوردن شمع خواهد شد.
طریقه درست کردن شمع در خانه
4. پس از خشک شدن و خنک شدن کامل پارافین اضافه فیتیله را با یک قیچی ببرید . به همین راحتی شمع ما آماده است. شما می توانید با این روش شمع های مختلفی درست کنید و آنها را به سلیقه خود بیارایید .
نکته :
توجه داشته باشید این نوع شمع از درون قالب جدا نمی شود. اگر برای شمع سازی از قالب های دیگر استفاده نمودید، حتما قالب را قبل از ریختن پارافین چرب کنید تا شمع راحت از درون آن خارج شود.
طریقه ساختن شمع رنگی نیز به همین شیوه است تنها با این تفاوت که هنگامی که پارافین را ذوب می کنیم مقداری مداد شمعی خرد شده به آن اضافه می کنیم و داخل پارافین می ریزیم .
سازنده وسايل و جعبه هاي تزئيني و کاربردي (کارتوناژ)
توضیحات کامل دوره
شغلي در حوزه هنرهاي تزئیني مي باشد که شامل وظایف برش و ساخت انواع کارتون هاي فانتزي و تزئیني و کاربردي است. با این شغل که طرحي نو براي ساخت وسایل تزئیني، کاربردي و فانتزي است، مي توان با انواع کارتون ها و با پوشش هاي پارچه اي، کاغذي و چرمي، انواع جعبه هاي جواهرات، قاب عکس، پایه هاي آباژور، ملزومات اداري و خانگي، دکوراسیون اتاق هاي کودکان و نوجوانان و غیره را طراحي و ساخت. این شغل با نمایشگاهها، هنرکده ها و فروشگاههاي عرضه موارد تزئیني و صنایع دستي در ارتباط مي باشد
اگر از افراد خبره در حوزهی دکوراسیون داخلی بپرسید پتینه کاری چیست، اولین چیزی که به شما میگویند این است که «پتینه یعنی هنر کهنه کردن فضای یک خانه»؛ ولی پتینه کاری به همینجا ختم نمیشود.
در ایران قدیم به جای پتینه بیشتر از گچ بری اساتید هنرمند ایرانی استفاده میشد؛ البته گچ بری را هم میتوان شاخهای استادانه از این هنر نامید. در واقع پتینه کاری یکی از هنرهایی است که دوباره پس از سالها در حوزهی دکوراسیون داخلی در حال ترند شدن است؛ اما واقعا پتینه چیست؟
کلاسیک یا مدرن؛ مسئله این است
همانطور که گفتیم، پتینه پوششی هنرمندانه برای دیوار است که انواع مختلفی دارد. پتینهها به طور کلی روی یک رنگ پسزمینه که میتواند رنگ روغنی، پلاستیک یا اکریلیک باشد اجرا میشوند. این طرحها میتوانند برجسته یا تخت (فلت) باشند که بسته به دکوراسیون داخلی مدنظرتان باید نوع آن را انتخاب کنید. پتینه کاری را به دو دسته کلاسیک و مدرن تقسیم بندی میکنند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهیم شد.
در انواع کلاسیک، عموما پتینه کاریها جلوهای قدیمی به خانه میبخشند. پتینه کاری برجسته که در قدیم بسیار کاربرد داشته، یکی از انواع کلاسیک آن است. در نوع کلاسیک که به پتینهی ورقه طلا معروف است، از خمیر مخصوص پتینه کاری استفاده میشود و عموما از رنگهای طلایی برای تزئین آن استفاده میکنند. در نوعی دیگر از پتینه کلاسیک میتوان نقش سنگ، آجر یا ترک را روی سطح مورد نظر اجرا کرد.
راه های زیادی برای پتینه کاری وجود دارد که به آن اشاره میکنیم :
یکی از انواع بسیار پرطرفدار پتینه کاری، کهنه کاری است که با استفاده از آن میتوان دیوار یا حتی وسایل خانه را به یک قطعهی آنتیک تبدیل کرد.
یکی از انواع پتینه کاری که بسیار پرطرفدار است، کهنه کاری است که با استفاده از این تکنیک میتوان دیوار یا حتی وسایل خانه را به یک قطعهی آنتیک تبدیل کرد؛ این کار با استفاده از یک روغن مخصوص به نام شاپون (یا شاپان) روی سطح مورد نظر اجرا میشود.
در انواع مدرنتر از پوشش ابر و باد و آسمان یا طرح فرشته به عنوان الگوی پوشش استفاده میشود و یا میتوان با استفاده از تکنیکهای رنگ آمیزی، طرح چوب یا پوششی نقرهای را روی سطح اجرا کرد. پتینه کاری را میتوان روی هر سطحی اجرا کرد؛ از دیوار گچی و رنگ خورده و کاغذ دیواری شده گرفته تا سطوح چوبی وسایل خانه یا ستونها.
چرا پتینه برای تغییر دکوراسیون مناسب است؟
اول از همه اینکه پتینه کاری با تنوع نامحدودی که دارد، شما را از دست رنگهای ساده، بیروح و تکراری سفید و کرم و استخوانی رها میکند. دیگر آن که با استفاده از پتینه کاری میتوان به راحتی ترکها و موجهای ایجاد شده روی دیوارهای گچی را پوشاند. سومین مزیت پتینه کاری این است که عمر بالایی دارد و ضد آب است؛ یعنی میتوانید پتینه را روی دیوار یا روی سقف اجرا کنید و نگران تمیز کردنش هم نباشید.
اگر هم زمانی قسمتی از دیوار یا نقش روی دیوار آسیب دید، میتوانید به راحتی آن قسمت را ترمیم کنید. سرعت اجرای بالا و نداشتن بوی نامطبوع هنگام پیادهسازی، جزو مواردی هستند که پتینه کاری را به انتخابی مناسب تبدیل میکنند.
استفاده از پتینه کاری در قسمتهای خاصی از دیوار میتواند نمای خانه را دگرگون کند.
اما شاید مهمترین مزیتی که میتوان برای پتینه برشمرد، قیمت مناسب و صرفهی اقتصادی این پوشش است. با استفاده از تکنیک پتینه کاری میتوان بسیاری از طرحهای پرطرفدار که به وسیله کاغذ دیواری اجرا میشوند را با هزینهای بسیار کمتر و با همان کیفیت اجرا کرد.
پتینه کاری حرفه ای منزل شما تنها با یک تماس
وقتهای خالیتان را پتینه کاری کنید
پتینه همانقدر که هنر سختی است، میتواند آسان هم باشد؛ به قدری آسان که خودتان هم بتوانید آن را روی یکی از دیوارها یا وسایل خانهتان اجرا کنید. البته واضح است که اگر قرار باشد دیوار پذیرایی را پتینه کاری کنید، بهتر است از یک متخصص وارد به این کار کمک بگیرید و هنرتان را روی دیوارهایی که کمتر دیده میشوند پیاده کنید.
برای این کار نیازی نیست آموزش پتینه کاری ببینید؛ بلکه با چند روش ساده و کمی سلیقه میتوانید دیوار یا کمد قدیمی و از مد افتادهی خانه را نو کنید.
چند مورد از روشهای پتینه کاری را برایتان آماده کردهایم که به توضیح آنها میپردازیم.
مهمترین مزیتی که میتوان برای پتینه برشمرد، قیمت مناسب این پوشش است. با استفاده از پتینه کاری میتوان بسیاری از طرحهای پرطرفداری را که با کاغذ دیواری اجرا میشوند، با هزینهای بسیار کمتر و با همان کیفیت اجرا کرد.
پتینه کاری با اسفنج چیست ؟
برای این کار، اول باید سطح زیر کار را رنگ بزنید. در انتخاب رنگ کاملا آزاد هستید؛ اما پیشنهاد ما این است که برای انجام این کار، رنگی مخالف با رنگ پسزمینه را انتخاب کنید. کمی صبر کنید تا رنگ دیوار خشک شود و سپس با استفاده از یک اسفنج که به رنگ آغشته شده، به دیوار ضربه بزنید و طرح دلخواهتان را روی دیوار پیاده کنید. فراموش نکنید که با یک تکه کاغذ، رنگ اضافهی اسفنج را بگیرید.
پتینه کاری با استفاده از پارچه چگونه انجام میشود ؟
در پتینه کاری با استفاده از پارچه، ابتدا باید یک یا تعدادی پارچهی کهنه پیدا کنید. حالا یکی این پارچهها را بردارید و هرطور که دلتان میخواهید آن را مچاله کنید. در مرحلهی بعد، پارچهی مچاله شده را به رنگ آغشته کنید و با آن روی دیوار ضربه بزنید. علاوه بر ضربه زدن با پارچه میتوانید آن را به صورت رندوم روی جاهای مختلف دیوار بکشید تا طرح یکتایی را خلق کنید. روش دیگری برای پتینه کاری با استفاده از پارچه وجود دارد که در آن، پارچه به صورت پیچانده شده در رنگ فرو میرود و به شکل وردنه روی دیوار حرکت داده میشود.
راه راه کردن دیوار چطور انجام میشود ؟
این یکی از روشهای پرطرفدار پتینه کاری است. برای اینکار باید اول وسط دیوار را پیدا کنید و از وسط به دو طرف نوارهایی هم اندازه ایجاد کنید. سپس نوارها را به وسیله نوارچسب از هم جدا کنید. حالا که خیالتان از بابت قاطی نشدن رنگها راحت شد، نوارها را با رنگهای دلخواه رنگ بزنید و سپس نوارها را از دیوار جدا کنید. پیشنهاد ما این است که این کار را برای همه دیوارهای یک اتاق انجام ندهید و آن را فقط روی یکی از دیوارها اجرا کنید. ضمنا انتخاب رنگها در این روش خیلی مهم است و وجود هماهنگی رنگها حرف اول را میزند.
رنگبرداری
یکی دیگر از روشهای کهنه نشان دادن دیوار، استفاده از تکنیک رنگبرداری است. کافی است دیواری با رنگ سالم و دستنخورده را انتخاب کنید و با یک کاردک تیز به جان رنگ آن بیفتید. هر اندازه فشار کاردک روی دیوار بیشتر باشد، کیفیت اجرای این تکنیک بیشتر خواهد بود و نتیجهی کار کهنهتر به نظر خواهد رسید.
این روش روی دیوارهایی جواب میدهد که رنگ آنها ثابت شده و مدت زیادی از عمر رنگ شدن آنها میگذرد؛ اما میتوانید روی دیوار تازه رنگخورده هم از تکنیک رنگبرداری استفاده کنید.
در این حالت باید بلافاصله پس از نقاشی عادی و در حالتی که رنگ دیوار هنوز خیس است، تغییرات دلخواهتان را روی آن اعمال کنید. کافی است یک پارچه را با استفاده از آب خیس و سعی کنید با استفاده از آن، رنگ نقاط خاصی از دیوار را ببرید. هنگامی که رنگ قسمتهایی از دیوار برداشته شود، نتیجهی دلخواه به دست خواهد آمد و دیوار شما کهنه به نظر خواهد رسید. به غیر از پارچه میتوان از ابزارهای دیگری مثل برس یا حتی جارو هم برای این کار استفاده کرد.
سخن پایانی
شاید بسیاری از افراد عادی فکر کنند میتوانند در منزل خودشان پتینه کاری کنند , ماهم مشکلی با این مسئله نداریم , اما بهتر است بدانید پتینه کاری حرفه ای برای زیباترشدن منزلتان باید توسط یک هنرمند پتینه کاری باتجربه انجام شود تا مدت ها و سالها هر وقت به آن نگاهی می اندازید به عنوان یک اثر هنری ثبت شده در منزل از آن لذت ببرید.
از این مقاله استفاده کردید؟ لطفا نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید و این وبلاگ جدید را در ویرگول به اشتراک بگذارید :))
شعیر اصطلاح و روشی در تذهیب و نقاشی ایرانی یا نگارگری است و در آرایش کتاب یا قطعات خط و مینیاتور و مرقعات استفاده میشود. در تشعیرسازی یا تشعیراندازی، حاشیه صفحهها را با نقش مایههایی از حیوان، مرغ، گل و گیاه میآرایند. زنگها در تشعیر محدود و اغلب از رنگ طلا استفاده فراوان میشود.
در واقع تشعیر نوعی تزئین نسخ خطی است که در حاشیه نسخ یا مرقعات، معمولاً با یک یا دو و حتی با سه رنگ طلا انجام میگیرد. تشعیر، نقوشی از یک یا دو رنگ است که در حاشیه و سرفصلهای برخی کتابها و در و دیوار و پردهها و فضاهای موجود در مجلسسازیها و پردههای نقاشی ایرانی کشیده میشود و در جلدسازی و قلمدانسازی و قلمزنی بر روی فلز و نیز خطاطی دیده شدهاست.
تشعیر از شَعْر (مو) گرفته شدهاست و به نقوش بسیار ریز از گیاه و پرنده و درخت اطلاق میشود. از آنجا که طراحی تشعیر که در اصل طراحی حیوانات و منظره و اقسام آن است، اغلب با طلا و به وسیله قلم موهای بسیار ظریف انجام میگرفتهاست، ظرافت خطوط را به مو تشبیه کردهاند.[۱]
طرحها و نگارههای غالب در ساختن تشعیر، بیشتر صخره سنگها، حرکات ابر و باد، درختان متنوع، حیوانات خیالی و افسانهای مانند سیمرغ و اژدها، حیوانات وحشی در حال جست و خیز، پرندگان و حیوانات کوچک با قلم اندازیهای استادان و استفاده بیدریغ از طلای ناب است.
محتویات
۱تاریخچه
۲انواع تشعیر
۳برخی آثار دارای تشعیر
۴پانویس
۵فهرست منابع
تاریخچه
تشعیر به همراه تذهیب، برای تزئین حواشی بزرگتر در کتابهای خطی، شاید تحت تأثیر نقاشی چینی، از دوران تیموریان در ایران مرسوم شد.[۱]
تشعیرسازی از اواخر سده نهم (سده پانزده میلادی) و اوایل سده دهم (شانزده میلادی) در ایران رواج پیدا کرد. نگارگران ایرانی اغلب این نقش مایهها را با رنگ طلایی بر پسزمینه لاجوردی میکشیدند. از میرک نقاش میتوان به عنوان یکی از استادان و پیشگامان تشعیرسازی در ایران نام برد.[۲] از تشعیر کاران معروف دوره های قبل میتوان به «صالح مذهب»،«میرزا عبد العلی مذهب»و«میرزا شکر ا…»اشاره کرد.همچنین باید گفت برخی از تشعیر کاران بنام در کار تذهیب نیز چیره دست بودند وهم بعضی از تذهیب کاران در کار تشعیر مهارت بسزایی داشتند.ابزار کار تشعیر نیز همان ابزار کار تذهیب است.[۳]
انواع تشعیر
نامگذاری انواع تشعیر بیشتر بر اساس روشها و فنون و جایگاه ارائه آن است.
تشعیر دو قسمت دارد: تشعیر گیاهی یا تشعیر گل و بوته، و تشعیر وحوش.
در تشعیر گیاهی، تصاویر بر بالا و پایین برگها و گلها به زر یا رنگهای سفید یا آبی یا مایه اصلی و ته رنگ لاجورد یا سیاه یا گِل ماشی و امثال آن، بر حواشی کتابها کشیده میشود. در آرایههای تزئینی قرآن کریم و جلد آن، علاوه بر تذهیب، فقط از این نوع تشعیر استفاده میشود.
در تشعیر وحوش که بر دو نوع “نخجیری ” و “گرفت و گیر” است، طرح کلی تصاویر و نقوش انواع پرندگان و جانوران زمینی و دریایی و اساطیری در ترکیبهای خاص متناسب با موضوع اصلی کتاب با کمترین رنگ و به صورت نمادین پدید میآید.
همچنین تصاویری از آسمان و ابرها و ستیغ کوهها و صخرهها در تشعیر دیده میشود.[۱]
تَذهیب یا زراندود یا طلاکاری را میتوان مجموعهای از نقشهای بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتابهای مذهبی، قرآن، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگهای هنری و قطعههای زیبای خط به کار میبرند.
محتویات
۱تعریف
۲نقش خیال در هنر تذهیب
۳مکتبهای تذهیب
۴پیشینه
۵تذهیب ایرانی
۶منابع
تعریف
در فرهنگهای فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد؛ تعریفی که ما را به اصل و منشأ این هنر رهنمون باشد. در برخی از کتابهای قدیمی و اغلب تذکرهها فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمدهاست که این، برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست. لغت تذهیب واژهای عربی است و مصدری از «ذهب» در باب تفعیل است. ذهب به معنای طلاست و تذهیب به معنای طلاکاری و زراندود کردن است از طرفی رنگ طلایی در هنر تذهیب بهعنوان رنگ درخشانی است که ارزش ویژهای دارد برای همین تذهیب را زر گرفتن و طلا کاری دانستهاند.اما اگر بخواهیم تعریفی اجمالی از تذهیب داشته باشیم باید بگوییم طراحی،رنگ امیزی،طلا اندازی،پرداخت و قلم گیری های ظریف انواع طرحها بانقوش گیاهی«اسلیمی و ختایی»،هندسی«انواع گره ها»وگاهی استفاده از نقوش انسانی و حیوانی را برای تزيين سطوح مختلف تذهیب می گویند[۱].به هر حال تذهیب را میتوان مجموعهای از نقشهای بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتابهای مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگهای هنری و قطعههای زیبای خط به کار میبرند. استادان تذهیب این مجموعههای زیبا را در جای جای کتابها به کار میگیرند تا صفحههای زرین ادبیات جاودان و متون مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند. بدین ترتیب است که کنارهها و اطراف صفحهها، با طرحهایی از شاخهها و بندهای اسلیمی، ساقه، گلها و برگهای ختایی، شاخههای اسلیمی و گلهای ختایی یا بندهای اسلیمی و ختایی و… مزین میشوند.
نقش خیال در هنر تذهیب
تذهیب چنانکه گفتهاند از واژهٔ عربی (ذَهَب) به معنای طلا مشتق شده و عبارت است که طرح و ترسیم و تنظیم ظریف و چشمنواز نقوش و نگارههای گیاهی و هندسی در هم تنیده و پیچان که با چرخشهای تند و کُند و گردشهای موزون و مرتب و خطوط سیال و روان نقش شده باشند. دلیل اطلاق واژهٔ تذهیب این بود که در آغاز شکلگیری این هنر از همان قرون اولیهٔ اسلامی، رنگ غالب و عمده در رنگ آمیزی این گونه نقشها، طلایی بودهاست. هر چند رنگهایی چون لاجورد و بعدها نیز آبی و شنجرف و سبز و فیروزهای نیز در کنار رنگ طلایی جا گرفتند.
استاد نجیب مایل هروی تذهیب را چنین تعریف کردهاست:
تذهیب در لغت زراندود کردن است و طلاکاری، و در عرف نسخه آرایی، به نقوشی گفته میشود منظم، که با خطوط مشکلی و آب طلا کشیده و تزیین شده باشند و رنگ دیگری در آن به کار نرفته باشد. ممکن است طلایی که در تذهیب به کار میرود دارای رنگهای گونه گون باشد، بهطوریکه وقتی زر خالص با مقادیری نقره و مس به کار برده شود رنگ آن زرد و سبز و سرخ مینماید ….
فرهنگ مصاحب راجع به تذهیب مینویسد: هنر تزیین صفحات کتابهای خطی. همراه با اعتلای فرهنگ اسلامی در ایران، کتابهای خطی بسیار نوشته شد، کتابخوانی و کتابدوستی رواجی عظیم یافت، دانشوران و نیز بزرگان کتابخانهها برپا داشتند، هنر کتابسازی ارج فراوان یافت و به همران آن، هنر تذهیب پیشرفت کرد از نقوش تذهیب دار در هنر خطاطی و تابلوسازی تذهیب دار و در هنر کاشیهای هنری تذهیب دار، قوریهای با طرح تذهیب کاربرد دارد
مکتبهای تذهیب
نمونهای از تذهیب در یک کتاب لاتین مربوط به سال ۱۴۰۷ میلادی – اثر نگارگری بلژیکی
تذهیب، همچون نقاشی، دارای مکتبها و دورههای خاصی است؛ چنانکه میتوان از مکاتب سلجوقی، بخارا، تیموری، صفوی و قاجار و شعب مختلف هر مکتب سخن گفت. برای مثال، در مکتب تیموری، شعبههای شیراز، تبریز، خراسان و… را میتوان تمیز داد و در واقع، تفاوت در رنگها، روش قرار گرفتن نقشها در یک صفحه تذهیب و تنظیم نقشها در مکتبهای مختلف، عامل این تفاوت است. برای نمونه، تذهیب در مکتب بخارا به آسانی از تذهیب در دیگر مکتبها تشخیص داده میشود. چون، در مکتب بخارا از رنگهای زنگار، شنگرف، سرنج و سیاه استفاده میشدهاست، در صورتی که در مکتبهای دیگر، رنگها به این ترتیب کاربرد نداشتهاست.
میتوان گفت تذهیبهای دورههای مختلف، بیانکننده حالات و روحیات آن دورهها هستند: تذهیب سده چهارم ه.ق ساده و بیپیرایه، سدههای پنجم و ششم ه.ق متین و منسجم، سده هشتم ه.ق پرشکوه و نیرومند و سدههای نهم و دهم ه.ق ظریف و تجملی هستند.
بررسی آثار تذهیب شده دردورههای گذشته، بر تأثیر فراوان هنر تذهیب ایران در دیگر کشورها – هند، ترکیه عثمانی و کشورهای عربی- حکایت دارد. هنرمندانی که در اوایل دورهٔ صفوی از ایران به هند مهاجرت کردند، بنیانگذار مکتب نقاشی ایران و هند شدند و آثاری بزرگ از خود بر جا گذاردند. آثار به جا مانده از مکتب مغولی هند که در نوع خود بیمانند است، بر این واقعیت حکایت دارد که این مکتب تداوم مکتب نقاشی ایران و هند است.
در ترکیه عثمانی، هنرمندان مذهّب زیاد جلوه نکردند و اگر این هنر در آن سرزمین رشدی کرد، به خاطر هنرمندان ایرانی بود که با مهاجرت به ترکیه عثمانی، بنیانگذار مکتب هنری در آن دیار شدند. در کشورهای عربی نیز، به سبب بازگشت هنرمندان ایرانی از آن کشورها، هنر تذهیب اوجی نیافت.
در واقع، هنر تذهیب ایران در دنیا یگانهاست. در اروپا، به نوعی از آذین و آرایش، تذهیب میگویند و تذهیب ایرانی را با آن مقایسه میکنند؛ اما تذهیب اروپایی با تذهیب به شیوه ایرانی، بهطور کلی، فرق دارد. آذینهای تذهیب اروپایی از ساقهٔ درختی مانند مو و برگهای رنگین تشکیل شدهاست و در کنار آنها، گاهی پرندگان، حیوانها، صورتهای گوناگون انسان و چشماندازهای طبیعی را میتوان دید.
پیشینه
پیشینه آذین و تذهیب در هنر کتابآرایی ایران، به دوره ساسانی میرسد. بعد از نفوذ اسلام در ایران، هنر تذهیب در اختیار حکومتهای اسلامی و عرب قرار گرفت و «هنر اسلامی» نام یافت. اگر چه زمانی این هنر از بالندگی فرو ماند، اما مجدداً پویایی خود را به دست آورد. چنانکه در دورهٔ سلجوقی مذهبان، آرایش قرآنها، ابراز و ادوات، ظرفها، بافتهها و بناها را پیشهٔ خود ساختند و چندی بعد، در دوره تیموری این هنر به اوج خود رسید و زیباترین آثار تذهیب شده به وجود آمد.
هنرمندان نقاش، صحافان و صنعتگران، به خواست سلاطین از سراسر ایران فراخوانده شدند و درکتابخانههای پایتخت به کار گمارده شدند. بدین ترتیب، آثار ارزشمند و با شکوهی پدید آمد. در دورهٔ صفوی، نقاشی، تذهیب و خط درخدمت هنر کتاب آرایی قرار گرفت و آثاری به وجود آمد که زینت بخش موزههای ایران و جهان است. اما، رنج هنرمندان بی ارج ماند و ارزش آنان در زمان زندگیشان شناخته نشد و هنر نقاشی به ویژه تذهیب، پس از دوره صفوی از رونق افتاد. اگر چه هجوم فرهنگ غرب به ایران، حرکت پیشرو این هنر را کند ساخت، ولی با زحمت هنرمندان متعهد و دوستداران هنر این مرز و بوم، شعلهٔ هنر تذهیب همچنان فروزان است.
تذهیب ایرانی
شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را همزمان با نوشتن آن دانست به این معنی که نخست به منظور تعیین سر سورهها، آیهها، جزوهها و سجدهها آن را به نوعی تزئین میکردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در تذهیب آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآنهایی که در برای امرا و بزرگان نوشته میشد. این امر خود یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن تذهیب شد.
به گزارش میراث خبر مهدی مکی نژاد، عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر دربارهٔ منشأ هنر تذهیب میگوید: «دقیقاً نمیتوانیم بگوییم منشأ این هنر ایران است اما آنچه مسلم است این است که این هنر از دوران ساسانیان به صورت گچبریهای دیوار و حتی پیش از آن به صورت نقوش روی سفالینه وجود داشتهاست. که بعد از اسلام این نقوش و حجاریها وارد کتابها میشود و بیشتر خودش را نشان میدهد.» از طرز تذهیب و آرایش قرآن هائی که قبل از قرن سوم هجری تدوین شده اطلاع چندانی در دست نیست. اصولاً دربارهٔ هنر نقاشی و مذهب کاری در قرون اولیه اسلام اطلاع زیادی در دست نیست. قرآنها نفیس غالباً به دستور پادشاهان و سرداران وقت تهیه میشد و هنرمندان سعی میکردند آن را که به طرز بسیار عالی آرایش کنند.
قدیمیترین قرآنهای باقیمانده از قرون اولیه اسلام همگی به خط کوفی است، نقش و تزئین آنها تقریباً یکنواخت بوده فقط در صفحه اول و گاهی دو صفحه آخر با نقوش هندسی آرایش میشدند. سر سورهها نیز غالباً دارای نقوش تزئینی بوده و عموماً در سمت راست آنها یک یا چند گل درشت و ترنج طرح میزدند. شروع سوره و اسم آن را هم به قلم زر مینوشتهاند و نقطههای حروف را با رنگ قرمز و سبز یا زعفران و آب طلا مشخص میکردند. محل حزب و سایر علامات هم به همین شیوه مزین میشد. چون ایرانیهای مانوی مذهب، کتاب دینی خود ارژنگ را که به وسیله مانی منقوش و مزین مزین دیده بودند بعد از ایمان آوردن به اسلام به تزئین قرآن رو آوردند. اما احتمالاً به دلیل اینکه اسلام شکل و تصویر را نهی کرده و مکروه دانسته هنر مندان برای ارضاء حس هنری خود به تزئین و تذهیب رو آوردند.
صفحات بدست آمده از کاوشهای علمی تورفانی نشان میدهد که نقاشان و خطاطان آن زمان توانستهاند به نحو زیبائی خطوط را با نقوش ترکیب کنند. این سبک در دورا ن اسلامی متداول و معمول شد.
مکی نژاد دربارهٔ این هنر در دوران اسلامی میگوید: «مهم نیست که مبدأ این هنر ایران بودهاست یا نه اما مسلم است که این هنر در ایران تکامل پیدا میکند و نظم هندسی خاصی به خود گرفتهاست. تنها در ایران است که تذهیب به این شکل، با این نظم و با این هندسه دیده شدهاست. کارهای مشابهی که عربها یا چینیان انجام دادهاند در مقابل آثار ایرانی بسیار ضعیف جلوه میکند. پراکندگی رنگها و نقوش هندسی اقوام دیگر هنوز هم به پختگی کامل نرسیدهاست. تذهیب ایرانی واقعاً بینظیر است.» در قرون اولیه دوران اسلامی به همان اندازه که به خوشنویسی توجه میشد فن آرایش و تذهیب نیز مورد علاقه بزرگان و امیران بود تا جایی که در نقاط مختلف ایران به خصوص خراسان، مراکزی جهت تعلیم و پرورش علاقهمندان در این فن به وجود آمد و رفته رفته فن تذهیب راه کمال را طی کرد. درقرون اولیه دوران اسلامی، خود خطاطان کار تذهیب را به عهده داشتهاند ولی به تدریج تقسیم کار بین هنرمندان متداول و مرسوم شد. به احتمال قوی اول خطاط و خوشنویس کار خود را انجام میداد، یعنی نسخه کتاب یا قرآن را مینوشته و در ضمن کتابت آن مقداری فضا برای کشیدن صور یا مذهّب کاری در صفحات خالی میگذاشتند، طوریکه بعضی از این کتابها که هماکنون در دست است نشان میدهد که قسمتی از کار تذهیب ناتمام ماندهاست.
از قرن ششم به بعد تزئین و تذهیب قرآنها با روشی که در دورههای قبل به کار برده میشد فاصله گرفت. تزئینات از سادگی خارج شد و نقوش هندسی جای خود را به طرحهای شاخ و برگ دار دادهاند این گلبرگهای به هم پیچیده انسان را به یاد نقوش سلجوقی که بر روی مساجد این دوره در اصفهان و قزوین و اردستان بنا شدهاند میاندازد. از روزگار سلجوقی شماری قرآنهای مذهّب باقیمانده که شاید یکی از بهترین و نفیسترین انواع آن قرآنی است با تفسیر مجلد که در سال ۵۸۴ فراهم شد است. این قرآن برای مطالعه امیر غیاث الدین ابوالفتح محمد بن سام تهیه و کاتب آن محمد بن عیسی بن علی نیشابوری است ولی متأسفانه از نام مذهب آن ذکری به میان نیامده و احتمال فراهم آوردن آن در خراسان از توسط امیر غوریان وجود دارد که قرآن به نام او مصور است. در اواخر قرن هفتم و اوائل سده هشتم هجری شهر تبریز یکی از مراکز مهم برای تشویق و پرورش هنر مندان بهشمار میرفت و این امر موجبات توسعه و تکامل فن نقاشی و تذهیب را فراهم ساخت، به خصوص در اوائل قرن هشتم به همت و سعی خواجه رشید الدین که بانی ربع رشیدی در نزدیکی شهر تبریز است توجه بیشتری برای کتابت قرآن و کتاب و آرایش و تذهیب آنها شد و در نتیجه مکتب جدیدی که به مکتب تبریز معروف است، به وجود آمد که درهنر نقاشی و فن تذهیب دورههای بعد تأثیر زیادی داشتهاست.
از تغییراتی که در طرز تذهیب و آرایش قرآن و کتاب در این دوره به وجود آمد، استفاده از اشکال هشت گوش و ستاره دوازده پر به صورت مرکب یا مجزا از هم بر سر لوحها و نیز ستارههای آبی رنگ و گلهای پرپر کوچک برای تزئین است. سر سورهها نسبتاً پهن و با خط کوفی روی زمینه لاجوردی با شاخ و برگ درشت نقش شدهاست. در حواشی قرآن نیز گاهی نقش تزئینی از طرحهای اسلیمی دیده میشود که از حیث رنگ آمیزی بسیار جالب است. علاوه بر رنگ طلا از الوان دیگر چون آبی، قرمز، سبز و پرتقالی نیز استفاده میشده، روی هم رفته در این دوره صنعت تذهیب به اوج کمال و ترقی خود رسیدهاست.
دوره تیموری از دورههای بسیار مهم و پررونق و اعلای هنر مذهّب کاری است. سلاطین تیموری همه مشوق هنر کتابنویسی بودهاند که بزرگترین و مهمترین آنها «بای سنقرمیرزا» پسر شاهرخ بودهاست. این شاهزاده علاوه بر اینکه خود بشخصه مردی هنرمند و بهرهمند از فنون کتابت و خط و تذهیب و نقاشی بود، جمع کثیری از هنرمندان که از سراسر امپراتوری تیموری گرد آوردهاند که در دربار و دارالعلم و کتابخانهای که در هرات بنیاد نهاده بود میزیستند. در این شهر کاغذ ساز، خطاط، تذهیب کار، صحاف، رنگ ساب، نقاش و امثال این قبیل هنرمندان از اهمیت بالایی برخوردار بودند. کتب این شهر از نفیسترین و زیباترین کتاب هائی است که تاکنون تهیه شده.
در این زمان هنرمندان توجه زیادی به ترسیم اشکال، نباتات، گلها، مناظر طبیعی و گاهی اشکال پرندگان کردهاند. قرآنهای این دوره مخصوصاً آنها که برای شاهرخ و بایسنقر میرزا فراهم شده در زمره زیباترین تذهیب کاری هاست. طلا و لاجورد یکی از عوامل اصلی کار آنها بوده و در همه حال برای آرایش و تذهیب کتاب و قرآن از آنها استفاده میشدهاست. صنعت تذهیب که در دوره تیموری راه کمال پیمود در زمان صفویه نیز ادامه پیدا کرد. در این زمان زمینهها معمولاً آبی رنگ است و تقسیمها کوچکتر و به رنگ طلایی و سیاه دیده میشود. طرحهای تزئینی نیز به رنگ سفید، زرد، سرخ، آبی و سبز است. تذهیب کاری و نقاشی با طلا در دوره صفویه ترقی کرد. بسیاری از نسخ باقیمانده از این زمان حاشیه بزرگی دارد که مناظر طبیعی، اشکال انسان و حیوان بر آن نقاشی شده و رنگ طلایی، سبز و زرد در آنها به کار رفتهاست. اما امروز تذهیب چه وضعیتی دارد؟ مهدی مکی نژاد، عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر دربارهٔ هنر تذهیب در دوران معاصر به میراث خبر گفت: «در دوران معاصر ما با دو نوع تذهیب روبرو میشویم، اول تذهیبهایی که هنرمندان آن پایبند به اصول سنتی این هنر هستند. آثار این گروه از نظر فرم و شکل متنوع تر از گذشته شدهاست اما آن ساختارشکنی صورت نگرفتهاست. در واقع موتیفها، المانها، نقوش پرندگان، گلها و گیاهان همان هاست اما طرحها و تا حد زیادی رنگها عوض شدهاند. اما در دسته دوم نگاه متفاوتی وجود دارد که میتواند نوید بخش تحولاتی در آینده باشد.»
مکی نژاد معتقد است: «اتفاقی که در نگارگری ایرانی افتاد حالا دارد در تذهیب میافتد. استادانی چون فرشچیان نگاه سنتی به نگارگری دارند اما نگارگرانی مثل اردشیرمجردتاکستانی و مجید مهرگان نگاه متفاوتی دارند و بیان قلم آنها ضمن حفظ اصالت و به مضامین اسطورهای جدید و امروزی نگاه میکنند. شاید این حرکتها هنوز به صورت انفرادی باشد اما امیدواریم میان هنر جویان این رشته جایگاه این هنر محکم شود و سبک تازهای در آن ابداع شود.»
تَذهیب یا زراندود یا طلاکاری را میتوان مجموعهای از نقشهای بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتابهای مذهبی، قرآن، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگهای هنری و قطعههای زیبای خط به کار میبرند.
محتویات
۱تعریف
۲نقش خیال در هنر تذهیب
۳مکتبهای تذهیب
۴پیشینه
۵تذهیب ایرانی
۶منابع
تعریف
در فرهنگهای فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد؛ تعریفی که ما را به اصل و منشأ این هنر رهنمون باشد. در برخی از کتابهای قدیمی و اغلب تذکرهها فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمدهاست که این، برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست. لغت تذهیب واژهای عربی است و مصدری از «ذهب» در باب تفعیل است. ذهب به معنای طلاست و تذهیب به معنای طلاکاری و زراندود کردن است از طرفی رنگ طلایی در هنر تذهیب بهعنوان رنگ درخشانی است که ارزش ویژهای دارد برای همین تذهیب را زر گرفتن و طلا کاری دانستهاند.اما اگر بخواهیم تعریفی اجمالی از تذهیب داشته باشیم باید بگوییم طراحی،رنگ امیزی،طلا اندازی،پرداخت و قلم گیری های ظریف انواع طرحها بانقوش گیاهی«اسلیمی و ختایی»،هندسی«انواع گره ها»وگاهی استفاده از نقوش انسانی و حیوانی را برای تزيين سطوح مختلف تذهیب می گویند.به هر حال تذهیب را میتوان مجموعهای از نقشهای بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتابهای مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگهای هنری و قطعههای زیبای خط به کار میبرند. استادان تذهیب این مجموعههای زیبا را در جای جای کتابها به کار میگیرند تا صفحههای زرین ادبیات جاودان و متون مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند. بدین ترتیب است که کنارهها و اطراف صفحهها، با طرحهایی از شاخهها و بندهای اسلیمی، ساقه، گلها و برگهای ختایی، شاخههای اسلیمی و گلهای ختایی یا بندهای اسلیمی و ختایی و… مزین میشوند.
نقش خیال در هنر تذهیب
تذهیب چنانکه گفتهاند از واژهٔ عربی (ذَهَب) به معنای طلا مشتق شده و عبارت است که طرح و ترسیم و تنظیم ظریف و چشمنواز نقوش و نگارههای گیاهی و هندسی در هم تنیده و پیچان که با چرخشهای تند و کُند و گردشهای موزون و مرتب و خطوط سیال و روان نقش شده باشند. دلیل اطلاق واژهٔ تذهیب این بود که در آغاز شکلگیری این هنر از همان قرون اولیهٔ اسلامی، رنگ غالب و عمده در رنگ آمیزی این گونه نقشها، طلایی بودهاست. هر چند رنگهایی چون لاجورد و بعدها نیز آبی و شنجرف و سبز و فیروزهای نیز در کنار رنگ طلایی جا گرفتند.
استاد نجیب مایل هروی تذهیب را چنین تعریف کردهاست:
تذهیب در لغت زراندود کردن است و طلاکاری، و در عرف نسخه آرایی، به نقوشی گفته میشود منظم، که با خطوط مشکلی و آب طلا کشیده و تزیین شده باشند و رنگ دیگری در آن به کار نرفته باشد. ممکن است طلایی که در تذهیب به کار میرود دارای رنگهای گونه گون باشد، بهطوریکه وقتی زر خالص با مقادیری نقره و مس به کار برده شود رنگ آن زرد و سبز و سرخ مینماید ….
فرهنگ مصاحب راجع به تذهیب مینویسد: هنر تزیین صفحات کتابهای خطی. همراه با اعتلای فرهنگ اسلامی در ایران، کتابهای خطی بسیار نوشته شد، کتابخوانی و کتابدوستی رواجی عظیم یافت، دانشوران و نیز بزرگان کتابخانهها برپا داشتند، هنر کتابسازی ارج فراوان یافت و به همران آن، هنر تذهیب پیشرفت کرد از نقوش تذهیب دار در هنر خطاطی و تابلوسازی تذهیب دار و در هنر کاشیهای هنری تذهیب دار، قوریهای با طرح تذهیب کاربرد دارد
مکتبهای تذهیب
نمونهای از تذهیب در یک کتاب لاتین مربوط به سال ۱۴۰۷ میلادی – اثر نگارگری بلژیکی
تذهیب، همچون نقاشی، دارای مکتبها و دورههای خاصی است؛ چنانکه میتوان از مکاتب سلجوقی، بخارا، تیموری، صفوی و قاجار و شعب مختلف هر مکتب سخن گفت. برای مثال، در مکتب تیموری، شعبههای شیراز، تبریز، خراسان و… را میتوان تمیز داد و در واقع، تفاوت در رنگها، روش قرار گرفتن نقشها در یک صفحه تذهیب و تنظیم نقشها در مکتبهای مختلف، عامل این تفاوت است. برای نمونه، تذهیب در مکتب بخارا به آسانی از تذهیب در دیگر مکتبها تشخیص داده میشود. چون، در مکتب بخارا از رنگهای زنگار، شنگرف، سرنج و سیاه استفاده میشدهاست، در صورتی که در مکتبهای دیگر، رنگها به این ترتیب کاربرد نداشتهاست.
میتوان گفت تذهیبهای دورههای مختلف، بیانکننده حالات و روحیات آن دورهها هستند: تذهیب سده چهارم ه.ق ساده و بیپیرایه، سدههای پنجم و ششم ه.ق متین و منسجم، سده هشتم ه.ق پرشکوه و نیرومند و سدههای نهم و دهم ه.ق ظریف و تجملی هستند.
بررسی آثار تذهیب شده دردورههای گذشته، بر تأثیر فراوان هنر تذهیب ایران در دیگر کشورها – هند، ترکیه عثمانی و کشورهای عربی- حکایت دارد. هنرمندانی که در اوایل دورهٔ صفوی از ایران به هند مهاجرت کردند، بنیانگذار مکتب نقاشی ایران و هند شدند و آثاری بزرگ از خود بر جا گذاردند. آثار به جا مانده از مکتب مغولی هند که در نوع خود بیمانند است، بر این واقعیت حکایت دارد که این مکتب تداوم مکتب نقاشی ایران و هند است.
در ترکیه عثمانی، هنرمندان مذهّب زیاد جلوه نکردند و اگر این هنر در آن سرزمین رشدی کرد، به خاطر هنرمندان ایرانی بود که با مهاجرت به ترکیه عثمانی، بنیانگذار مکتب هنری در آن دیار شدند. در کشورهای عربی نیز، به سبب بازگشت هنرمندان ایرانی از آن کشورها، هنر تذهیب اوجی نیافت.
در واقع، هنر تذهیب ایران در دنیا یگانهاست. در اروپا، به نوعی از آذین و آرایش، تذهیب میگویند و تذهیب ایرانی را با آن مقایسه میکنند؛ اما تذهیب اروپایی با تذهیب به شیوه ایرانی، بهطور کلی، فرق دارد. آذینهای تذهیب اروپایی از ساقهٔ درختی مانند مو و برگهای رنگین تشکیل شدهاست و در کنار آنها، گاهی پرندگان، حیوانها، صورتهای گوناگون انسان و چشماندازهای طبیعی را میتوان دید.
پیشینه
پیشینه آذین و تذهیب در هنر کتابآرایی ایران، به دوره ساسانی میرسد. بعد از نفوذ اسلام در ایران، هنر تذهیب در اختیار حکومتهای اسلامی و عرب قرار گرفت و «هنر اسلامی» نام یافت. اگر چه زمانی این هنر از بالندگی فرو ماند، اما مجدداً پویایی خود را به دست آورد. چنانکه در دورهٔ سلجوقی مذهبان، آرایش قرآنها، ابراز و ادوات، ظرفها، بافتهها و بناها را پیشهٔ خود ساختند و چندی بعد، در دوره تیموری این هنر به اوج خود رسید و زیباترین آثار تذهیب شده به وجود آمد.
هنرمندان نقاش، صحافان و صنعتگران، به خواست سلاطین از سراسر ایران فراخوانده شدند و درکتابخانههای پایتخت به کار گمارده شدند. بدین ترتیب، آثار ارزشمند و با شکوهی پدید آمد. در دورهٔ صفوی، نقاشی، تذهیب و خط درخدمت هنر کتاب آرایی قرار گرفت و آثاری به وجود آمد که زینت بخش موزههای ایران و جهان است. اما، رنج هنرمندان بی ارج ماند و ارزش آنان در زمان زندگیشان شناخته نشد و هنر نقاشی به ویژه تذهیب، پس از دوره صفوی از رونق افتاد. اگر چه هجوم فرهنگ غرب به ایران، حرکت پیشرو این هنر را کند ساخت، ولی با زحمت هنرمندان متعهد و دوستداران هنر این مرز و بوم، شعلهٔ هنر تذهیب همچنان فروزان است.
تذهیب ایرانی
شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را همزمان با نوشتن آن دانست به این معنی که نخست به منظور تعیین سر سورهها، آیهها، جزوهها و سجدهها آن را به نوعی تزئین میکردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در تذهیب آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآنهایی که در برای امرا و بزرگان نوشته میشد. این امر خود یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن تذهیب شد.
به گزارش میراث خبر مهدی مکی نژاد، عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر دربارهٔ منشأ هنر تذهیب میگوید: «دقیقاً نمیتوانیم بگوییم منشأ این هنر ایران است اما آنچه مسلم است این است که این هنر از دوران ساسانیان به صورت گچبریهای دیوار و حتی پیش از آن به صورت نقوش روی سفالینه وجود داشتهاست. که بعد از اسلام این نقوش و حجاریها وارد کتابها میشود و بیشتر خودش را نشان میدهد.» از طرز تذهیب و آرایش قرآن هائی که قبل از قرن سوم هجری تدوین شده اطلاع چندانی در دست نیست. اصولاً دربارهٔ هنر نقاشی و مذهب کاری در قرون اولیه اسلام اطلاع زیادی در دست نیست. قرآنها نفیس غالباً به دستور پادشاهان و سرداران وقت تهیه میشد و هنرمندان سعی میکردند آن را که به طرز بسیار عالی آرایش کنند.
قدیمیترین قرآنهای باقیمانده از قرون اولیه اسلام همگی به خط کوفی است، نقش و تزئین آنها تقریباً یکنواخت بوده فقط در صفحه اول و گاهی دو صفحه آخر با نقوش هندسی آرایش میشدند. سر سورهها نیز غالباً دارای نقوش تزئینی بوده و عموماً در سمت راست آنها یک یا چند گل درشت و ترنج طرح میزدند. شروع سوره و اسم آن را هم به قلم زر مینوشتهاند و نقطههای حروف را با رنگ قرمز و سبز یا زعفران و آب طلا مشخص میکردند. محل حزب و سایر علامات هم به همین شیوه مزین میشد. چون ایرانیهای مانوی مذهب، کتاب دینی خود ارژنگ را که به وسیله مانی منقوش و مزین مزین دیده بودند بعد از ایمان آوردن به اسلام به تزئین قرآن رو آوردند. اما احتمالاً به دلیل اینکه اسلام شکل و تصویر را نهی کرده و مکروه دانسته هنر مندان برای ارضاء حس هنری خود به تزئین و تذهیب رو آوردند.
صفحات بدست آمده از کاوشهای علمی تورفانی نشان میدهد که نقاشان و خطاطان آن زمان توانستهاند به نحو زیبائی خطوط را با نقوش ترکیب کنند. این سبک در دورا ن اسلامی متداول و معمول شد.
مکی نژاد دربارهٔ این هنر در دوران اسلامی میگوید: «مهم نیست که مبدأ این هنر ایران بودهاست یا نه اما مسلم است که این هنر در ایران تکامل پیدا میکند و نظم هندسی خاصی به خود گرفتهاست. تنها در ایران است که تذهیب به این شکل، با این نظم و با این هندسه دیده شدهاست. کارهای مشابهی که عربها یا چینیان انجام دادهاند در مقابل آثار ایرانی بسیار ضعیف جلوه میکند. پراکندگی رنگها و نقوش هندسی اقوام دیگر هنوز هم به پختگی کامل نرسیدهاست. تذهیب ایرانی واقعاً بینظیر است.» در قرون اولیه دوران اسلامی به همان اندازه که به خوشنویسی توجه میشد فن آرایش و تذهیب نیز مورد علاقه بزرگان و امیران بود تا جایی که در نقاط مختلف ایران به خصوص خراسان، مراکزی جهت تعلیم و پرورش علاقهمندان در این فن به وجود آمد و رفته رفته فن تذهیب راه کمال را طی کرد. درقرون اولیه دوران اسلامی، خود خطاطان کار تذهیب را به عهده داشتهاند ولی به تدریج تقسیم کار بین هنرمندان متداول و مرسوم شد. به احتمال قوی اول خطاط و خوشنویس کار خود را انجام میداد، یعنی نسخه کتاب یا قرآن را مینوشته و در ضمن کتابت آن مقداری فضا برای کشیدن صور یا مذهّب کاری در صفحات خالی میگذاشتند، طوریکه بعضی از این کتابها که هماکنون در دست است نشان میدهد که قسمتی از کار تذهیب ناتمام ماندهاست.
از قرن ششم به بعد تزئین و تذهیب قرآنها با روشی که در دورههای قبل به کار برده میشد فاصله گرفت. تزئینات از سادگی خارج شد و نقوش هندسی جای خود را به طرحهای شاخ و برگ دار دادهاند این گلبرگهای به هم پیچیده انسان را به یاد نقوش سلجوقی که بر روی مساجد این دوره در اصفهان و قزوین و اردستان بنا شدهاند میاندازد. از روزگار سلجوقی شماری قرآنهای مذهّب باقیمانده که شاید یکی از بهترین و نفیسترین انواع آن قرآنی است با تفسیر مجلد که در سال ۵۸۴ فراهم شد است. این قرآن برای مطالعه امیر غیاث الدین ابوالفتح محمد بن سام تهیه و کاتب آن محمد بن عیسی بن علی نیشابوری است ولی متأسفانه از نام مذهب آن ذکری به میان نیامده و احتمال فراهم آوردن آن در خراسان از توسط امیر غوریان وجود دارد که قرآن به نام او مصور است. در اواخر قرن هفتم و اوائل سده هشتم هجری شهر تبریز یکی از مراکز مهم برای تشویق و پرورش هنر مندان بهشمار میرفت و این امر موجبات توسعه و تکامل فن نقاشی و تذهیب را فراهم ساخت، به خصوص در اوائل قرن هشتم به همت و سعی خواجه رشید الدین که بانی ربع رشیدی در نزدیکی شهر تبریز است توجه بیشتری برای کتابت قرآن و کتاب و آرایش و تذهیب آنها شد و در نتیجه مکتب جدیدی که به مکتب تبریز معروف است، به وجود آمد که درهنر نقاشی و فن تذهیب دورههای بعد تأثیر زیادی داشتهاست.
از تغییراتی که در طرز تذهیب و آرایش قرآن و کتاب در این دوره به وجود آمد، استفاده از اشکال هشت گوش و ستاره دوازده پر به صورت مرکب یا مجزا از هم بر سر لوحها و نیز ستارههای آبی رنگ و گلهای پرپر کوچک برای تزئین است. سر سورهها نسبتاً پهن و با خط کوفی روی زمینه لاجوردی با شاخ و برگ درشت نقش شدهاست. در حواشی قرآن نیز گاهی نقش تزئینی از طرحهای اسلیمی دیده میشود که از حیث رنگ آمیزی بسیار جالب است. علاوه بر رنگ طلا از الوان دیگر چون آبی، قرمز، سبز و پرتقالی نیز استفاده میشده، روی هم رفته در این دوره صنعت تذهیب به اوج کمال و ترقی خود رسیدهاست.
دوره تیموری از دورههای بسیار مهم و پررونق و اعلای هنر مذهّب کاری است. سلاطین تیموری همه مشوق هنر کتابنویسی بودهاند که بزرگترین و مهمترین آنها «بای سنقرمیرزا» پسر شاهرخ بودهاست. این شاهزاده علاوه بر اینکه خود بشخصه مردی هنرمند و بهرهمند از فنون کتابت و خط و تذهیب و نقاشی بود، جمع کثیری از هنرمندان که از سراسر امپراتوری تیموری گرد آوردهاند که در دربار و دارالعلم و کتابخانهای که در هرات بنیاد نهاده بود میزیستند. در این شهر کاغذ ساز، خطاط، تذهیب کار، صحاف، رنگ ساب، نقاش و امثال این قبیل هنرمندان از اهمیت بالایی برخوردار بودند. کتب این شهر از نفیسترین و زیباترین کتاب هائی است که تاکنون تهیه شده.
در این زمان هنرمندان توجه زیادی به ترسیم اشکال، نباتات، گلها، مناظر طبیعی و گاهی اشکال پرندگان کردهاند. قرآنهای این دوره مخصوصاً آنها که برای شاهرخ و بایسنقر میرزا فراهم شده در زمره زیباترین تذهیب کاری هاست. طلا و لاجورد یکی از عوامل اصلی کار آنها بوده و در همه حال برای آرایش و تذهیب کتاب و قرآن از آنها استفاده میشدهاست. صنعت تذهیب که در دوره تیموری راه کمال پیمود در زمان صفویه نیز ادامه پیدا کرد. در این زمان زمینهها معمولاً آبی رنگ است و تقسیمها کوچکتر و به رنگ طلایی و سیاه دیده میشود. طرحهای تزئینی نیز به رنگ سفید، زرد، سرخ، آبی و سبز است. تذهیب کاری و نقاشی با طلا در دوره صفویه ترقی کرد. بسیاری از نسخ باقیمانده از این زمان حاشیه بزرگی دارد که مناظر طبیعی، اشکال انسان و حیوان بر آن نقاشی شده و رنگ طلایی، سبز و زرد در آنها به کار رفتهاست. اما امروز تذهیب چه وضعیتی دارد؟ مهدی مکی نژاد، عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر دربارهٔ هنر تذهیب در دوران معاصر به میراث خبر گفت: «در دوران معاصر ما با دو نوع تذهیب روبرو میشویم، اول تذهیبهایی که هنرمندان آن پایبند به اصول سنتی این هنر هستند. آثار این گروه از نظر فرم و شکل متنوع تر از گذشته شدهاست اما آن ساختارشکنی صورت نگرفتهاست. در واقع موتیفها، المانها، نقوش پرندگان، گلها و گیاهان همان هاست اما طرحها و تا حد زیادی رنگها عوض شدهاند. اما در دسته دوم نگاه متفاوتی وجود دارد که میتواند نوید بخش تحولاتی در آینده باشد.»
مکی نژاد معتقد است: «اتفاقی که در نگارگری ایرانی افتاد حالا دارد در تذهیب میافتد. استادانی چون فرشچیان نگاه سنتی به نگارگری دارند اما نگارگرانی مثل اردشیرمجردتاکستانی و مجید مهرگان نگاه متفاوتی دارند و بیان قلم آنها ضمن حفظ اصالت و به مضامین اسطورهای جدید و امروزی نگاه میکنند. شاید این حرکتها هنوز به صورت انفرادی باشد اما امیدواریم میان هنر جویان این رشته جایگاه این هنر محکم شود و سبک تازهای در آن ابداع شود.»
ویژگی مربی نقاشی کودک : یک مربی نقاشی باید از قبل آموزش کامل را دیده باشد تا به صورت تخصصی مشغول به کار گردد. در این جا به ویژگی های مربی نقاشی اشاره می نماییم : 1 – یک مربی باید به طور کامل دارای ویژگی های شخصیتی باشد تا بتواند در آموزش دادن نقاشی به کودکان ارتباط قوی برقرار نماید. 2 – یکی از ویژگی های مربی نقاشی باید کار و نحوه عملکرد در کلاس را از قبل آموزش دیده باشد تا در صورت ارایه آموزش به کودکان مشکلی در کار برایش پیش نیاید. ویژگی شخصیت مربی دارای چه خصوصیاتی است : مربی کودک بدن عشق و علاقه به کودک و کارش نمی تواند مربی خوبی باشد. مربی که ارتباط قوی با کودک داشته باشد می تواند هر نوع تغییر در کودک را احساس نماید و بی حوصلگی کودک را درک نماید. مربی باید تمامی کودکان چه باهوش، کم استعداد، ناسازگار همه برایش عزیز و دوست داشتنی باشد زیرا باعث می شود کودک پیشرفت نماید و استعدادهای خود را به نمایش بگذارد. – مربی دارای توانایی ذهنی و جسمی و روانی باشد : اگر مربی خسته یا عصبی و یا خیلی حساس و زودرنج باشد یا از بیماری جسمی رنج ببرد قطعا در کارش اغلب پیشرفتی نمی کند. زیرا کار با کودکان نیازمند انرژی تحمل روحی و استقامت بالای زیاد بدنی است. – خلاقیت ذهنی مربی نقاشی : مربی با داشتن خلاقیت و دید هنری زیاد می تواند از هر نوع ایده و خلاقیتی استفاده نماید و به کودک آموزش دهد که با درک هر نوع ایده ای از خود خلاقیت جدید به نمایش گذارند یا به توضیحی دیگر کودک را مجبور می نماید آزاد اندیش باشد. – مربی باید نسبت به آینده دور اندیش و مثبت اندیش باشد : مربی نسبت به تعلیم و تربیت کودکان و شناخت از روانشناسی کودک باید به گونه ای رفتار کند که در زندگی آینده و تحصیلی آن ها مفید باشد، زیرا در مسیر حساس ترین دوره رشد یک کودک قرار گرفته است و با آن حرکت می کند. – اهل مطالعه و تحقیق باشد : از مهم ترین کارهای یک مربی خوب پرداختن به تحقیق و خواندن مقالات در ارتباط با کارش است. به این صورت که روحیه تحقیق و بررسی را در خود رشد می دهد. یاداشت نمودن روزی کاری خود و امکان جمع بندی و بررسی و برنامه ریزی جدید به مربی خواهد داد. – اطلاع داشتن از چگونگی رشد کودک : مربی با مطالعه و آشنایی با کتاب های روانشناسی و شیوه های ارتباط با کودک در ارتباط باید باشد و زیرا مربی که در ارتباط با کودکانی که برخوردار از رشد خاصی هستند بعدا هم برخوردار از هوش و اجتماعی خاصی است. – مربی دقیق و منظم باشد : یک مربی نقاشی کودک باید تمام وسایل نقاشی مرتب به همراه داشته باشد و با نظم کامل سر کلاس حضور یابد و وسایل کارش را مرتب نگهداری نماید در این صورت کودک از مربی نظم را یاد گرفته و در کار خود دقیق می شود. – دقت مربی : مربیان باید نسبت به همه چی دقت داشته باشد . مثل زمانی که کودکان را به محیط بازدیدی یا تفریح می برند و زمانی که مربیان دقت کامل به اطراف داشته باشند کودک هم از مربی خود یاد می گیرد که دقت خود را در اطراف خود بالا ببرد. – مطالعه در مورد هنر کودک : دیدن آموزش هنر کودک مخصوص مربی کودک است تا اطلاعات لازم از هنر را بدست آورد تا در صورت آموزش به کوکان با مشکل مواجه نشود. – آشنایی با انواع وسایل کار و ابزارها : مربی باید تمام وسایل نقاشی کار کرده و آشنایی داشته باشد تا در صورت سوال کودک از مربی، مربی بتواند جوابگوی آن ها باشد با توجه به وسایل هنری که کودک انتخاب می نماید. – ارتباط صحیح مربی با والدین کودک مربی باید توانایی ارتباط برقرار کردن با والدین و دیگر پرسنل کودک را داشته باشد تا کودک دچار چند شخصیتی نشود یعنی از هر طرف کودک باید روش هایی دیگری را انجام دهد تضاد بین این دو باعث از بین رفتن رشد فکری کودک می گردد. دوره مربیگری نقاشی کودکان آموزش مربیگری نقاشی کودکان : نیازها و لازم های اساسی کودکان ارتباط برقرار کردن با دنیای اطراف پیرامون خود است، کودکان به وسیله نقاشی حالت ها و احساسات خود را بیان می نمایند. به همین علت است که مرکز آموزش مجازی پارس برای علاقمندان دوره آموزش مربیگری نقاش کودک را ارایه نموده است در کنار تربیت مربی کودک ، آموزش های دیگری برای حفظ و به کار گیری بالا بردن خلاقیت کودکان و روانشناسی کودکان به مربیان آموزش داده می شود و در پایان دوره ، پارس مدرک مربیگری نقاشی کودکان اعطا می نماید. نحوه تدریس نقاشی به کودکان : نقاشی یک هنر است که کودک وارد دنیای دیگر می شود و با کشیدن نقاشی منظورش را به بقیه می رساند، کودک را مجبور به کشیدن نقاشی که بر اساس علم مربی است نکنید به همین اساس کپی نمودن از مدل های دیگر کار اشتباهی است آشنایی با رنگ ها : شناختن رنگ ها کار ضروری برای کودکان است ولی مجبور نمودن کودک با رنگی که مخصوص علاقه مربی است نکنید. زیرا به مرور زمان کودک یاد می گیرد هر رنگی مخصوص چه چیزی است. کلاس نقاشی : مربی بهتر است در کنار آموزش نقاشی به کودکان به روانشناسی کودک هم بپردازد. اگر اینجور کلاس ها با هم برگزار شود مربی از استعداد ها و زمینه های خلاقیت کودک آشنا خواهد شد و کودک به آن ها دست پیدا خواهد کرد. آموزش نقاشی کودکان ، طرفا این نیست که کودکان نقاش خلق شده باشند. زمانی است که کودکان دارای استعداد و خلاقیت زیادی هستند که کمتر کسی است که از خلاقیت های کودک در اطلاع است. هدف از آموزش نقاشی به کودک نمایش احساسات کودکان است نه صرفا باز کردن گوش چشم آن ها به محیط اطراف زیادی آن ها، و به تقویت انگیزه ها کودکان توجه گردد. در آموزش دادن نقاشی به کودکان توجه شود نقاشی هایشان با دیگر بچه ها مقایسه نگردد. نکته جالب در نقاشی کودکان، محل نقاشی، مرزبندی و نوع رنگ میتواند اطلاعاتی را در مورد شادیها، اضطراب و ترسها و عشق کودک ارایه شود، زیرا کودک است که می تواند حرف خود را با نقاشی بزند. در نقاشی آزاد، کودکان با روش های خود و خیالی خود به تمرین نقاشی می پردازد بدون این که اجباری در کار کودک باشد و به سلیقه خود در انتخاب موضوع نقاشی و رنگ و …. تمرکز می نماید و آن را می کشد. حقوق مربیگری : حقوق مربیان نقاشی کودک در کشور آمار حقیقی در دسترس نمی باشد زیرا مربیان نسبت به زحمتی که می کشند و انرژی که مصرف می نمایند مزایای کاری خود را دریافت می کنند. گواهینامه مربیگری نقاشی کودکان استخدام مربی نقاشی کودکان : امروزه به دلیل رشد فکری کودکان و علاقه والدین به کشف استعداد و خلاقیت کودکانشان و ارتقای استعداد آن ها، والدین علاقه زیادی به استخدام مربی نق اشی کودکان برای کودک خود دارند. استخدام مربی نقاشی در مهد کودک ها و مراکز پیش دبستانی و آموزش و پرورش و مراکز خصوصی آموزشی انجام می گیرد.مربیان با در دست داشتن مدرک یا گواهینامه معتبر دوره آموزش مربیگری نقاشی و مجوزات لازم می توانند به صورت مستقل در منازل و یا مراکز کار نمایند. مربی مهد کودک باید بتواند به خوبی با کودکان ارتباط برقرار نماید و مهربان و خوش اخلاق باشد و برنامه و کلاس های مختلف را مدیریت و به درستی با رفتارهای نامناسب آن ها برخورد نماید.
یکی از صنایع دستی زیبای ایران «مینای نقاشی» نام دارد. مینا سازی عبارت است از نقاشی و تزیین فلزات مختلف از قبیل طلا، نقره، مس، برنز، برنج، آهن و فولاد با رنگ های لعابی که در حرارت پخته و ثابت می شوند. در فرهنگ معین چنین آمده است، مینا ماده ای است از لعاب شیشه ای یا شفاف که آن را روی کاشی و فلزات برای نقش و نگار به کار می برند و ترکیبی است از لاجورد و طلا و غیره که با رنگ های لعابدار مخصوص، نقاشی و تزیین شده و این رنگ ها بر روی آن، در درجات بسیار زیاد در حرارت ثابت می گردند ( شریف زاده، 1381: 33 )
قدمت مینا سازی:
اگر چه از هنر مینا کاری ایرانی قبل از قرن دهم هجری و دوره صفویه نمونه های قابل ملاحظه ای بدست آمده، ولی سابقه میناکاری در ایران به هزاره دوم قبل از میلاد می رسد. این هنر در ایران بنیان نهاده شده و سپس به سایر نقاط جهان راه یافته است. پروفسور پوپ در کتاب « سیری در هنر ایران» درباره میناکاری چنین بیان نموده است، مینا کاری هنر درخشان آتش و خاک است با رنگ های پخته و درخشان که سابقه آن به 1500 سال پیش از میلاد می رسد. بنا بر عقیده محققین قدیمی ترین مدارک میناسازی دنیا اثر هنرمندان عصر ساسانی می باشد ( سید صدر، 1388: 421 ).
مینا بر حسب شیوه ی به کار بردن رنگ بر روی فلز به سه نوع اصلی تقسیم می شود:
مینای نقاشی شده
مینای حجره ای ( خانه بندی)
مینای روحی ( مینا با زمینه حکاکی و قلمزنی)
مینای نقاشی:
پس از ساختن لعاب سفید ( که معمولاً با سرب، قلع، بلور، ریگ چخماق ساخته می شود)، فلز را داخل آن فرو برده و بیرون می آورند و به داخل کوره می برند و 750 درجه سانتی گراد حرارت می دهند. این عمل را سه بار انجام می دهند تا لعاب به صورت چینی روی فلز را بپوشاند. پس از آن مرحله طراحی و رنگ آمیزی می رسد. طراحی به دو صورت انجام می شود. یا با مداد روی ظرف لعاب خورده را طراحی و سپس با لعاب های رنگی نقاشی می کنند. یا طرح را روی کاغذ کشیده و طرح را با سوزن سوراخ سوراخ می کنند ( اصطلاحاً طرح را سوزنی می کنند) و کاغذ را روی ظرف لعابی قرار داده و گرده ذغال روی آن می کشند تا طرح روی ظرف منتقل شود و رنگ آمیزی آغاز می گردد. در مینای نقاشی بیشتر از روش دوم برای انتقال طرح استفاده می شود. پس از رنگ آمیزی و نقاشی، ظرف برای بار چهارم به کوره برده می شود تا رنگ ها تثبیت شوند ( شریف زاده، 1381: 35 ).
مینای نقاشی به دو روش انجام می گیرد:
روش اول آن است که رنگ ها را به صورت گرد نرمی در آورده و با آب، صمغ عربی و گلیسیرین مخلوط کرده و آن را روی صفحه ای شیشه ای، به وسیله کاردک های مخصوص حل می کنند. آنگاه مانند نقاشی معمولی آبرنگ، نقوش دلخواه را بر روی وسایل مورد نظر تصویر می کنند. روش دوم آن است که رنگ ها را با جوهر کاج یا جوهر اسطوخودوس می آمیزند و به شیوه نقاشی رنگ روغن عمل می کنند. در هر دو طریقه لازم است که وسایل مینایی را پیش از قرار دادن در کوره، با ملایمت روی چراغ الکلی حرارت دهند تا جوهرهای آن سوخته و زایل شود. پس از این مرحله، روی وسایل میناکاری شده را به وسیله لعاب مینایی بسیار شفاف، لعاب ظریفی ( به رنگ سفید) می دهند و مجدداً آن را در کوره می گذارند ( این مرحله باید طی 3 مرحله انجام گیرد) که حرارت کوره حدود 700 الی 800 درجه سانتیگراد می باشد.(یاوری، 1392: 339 )
امروزه در ساخت محصولات مینا، بیشتر از مس استفاده می شود. مس مورد نظر باید خالص، ناب و از انواع مرغوب باشد و قبل از کار توسط اسید، چربی زدایی شود.
ابزار کار مینا کاری شامل: کوره، گیره، انبردست، دستگاه پرس، قلم مو و … می باشد.
نقوش مینایی عبارتند از: نقوش اسلیمی، ختایی، گل و مرغ و انواع نقوش پرندگان و حیوانات.
موارد مصرف مینای نقاشی شامل: لاله، شمعدان، گلدان، قدح، زیورآلات، گلاب پاش و.. می باشد، ضمن اینکه بر روی درها و چهل چراغ ها و ضریح اماکن متبرکه نیز میناکاری استفاده می شود و امروزه اصفهان مهم ترین مرکز میناکاری ایران است ( سید صدر، 1388: 421 ).
روش نگهداری از محصولات مینای نقاشی: حفاظت از اشیای نوک تیز و برنده، حفاظت از ضربه و سقوط از ارتفاع، شستشو با آب ولرم و صابون و شوینده های معمولی و غیر اسیدی (یاوری، 1392: 339 )
عکاسی دیجیتال
به فرایند ثبت تصاویر به وسیلهٔ دریافت و ثبت نور بر روی سطح حساس به نور حسگر الکترونیکی گفته میشود. الگوهای نوری بازتابیده شده یا ساطع شده از اشیا بر روی سطح حساس به نور حسگر تأثیر میگذارد و باعث ثبت تصاویر میگردد.
عکاسی دارای سه ویژگی علمی، صنعتی (اقتصادی) و هنری است. عکاسی به عنوان یک پدیده علمی تولد یافت و به شکل یک صنعت گسترش یافت و همچنین جنبههای هنری نیز در آن ظهور کرد.
عکاسی دیجیتال در حال حاضر رایجترین تکنولوژی برای ثبت تصویرهای ۲بعدی و ۳بعدی در بازارهای مصرفکننده و حرفهای است. آسانی نسبی استفاده، سرعت بالای بازدید، انتقال و چاپ و نیز در بسیاری از موارد، کیفیت برتر، تعدادی از ویژگیهای متمایزکننده عکاسی دیجیتال هستند. آسانی نسبی ویرایش عکاسهای دیجیتال و در دسترس بودن نرمافزارهای قدرتمند برای این کار، باعث پیش آمدن جنجالهای بسیاری در مورد صداقت و قابل اعتماد بودن عکسهای دیجیتالی در عرصههای خبرنگاری و تاریخنگاری شدهاست. البته ویرایش عکس و پیامدهای مربوط به آن، محدود به عکاسی دیجیتال نیستند و این موضوع بحثی مطرح در کل طول تاریخ عکاسی بودهاست.
محتویات
۱انواع سنسور
۲تعداد پیکسل
۳جستارهای وابسته
۴پانویس
انواع سنسور
در حال حاضر سه نوع تکنولوژی بخش عمده سنسورهای تولید شده برای دوربینهای دیجیتال را در بر میگیرد.
سنسورهای سیماس یا نیمرسانای اکسید فلزی مکمل (CMOS)
سنسورهای سیسیدی یا دستگاه جفتکننده بار (CCD)
سنسورهای Foveon
شایان ذکر است که هیچکدام از این سنسورها به صورت مستقیم قادر به شناسایی رنگها نیستند و فقط میتوانند شدّت روشنایی نور را ثبت کنند. هر سنسور از میلیونها سنسور ریز حساس به نور تشکیل شده و هرکدام از این سنسورهای ریز قالباً یک پیکسل از عکس نهایی را ثبت میکند. سازندگان این سنسورها با قرار دادن فیلترهای سرخ، سبز و آبی (رنگهای اولیه) روی تک تک آنها با استفاده از الگوهایی مانند الگو بایر [۱] میتوانند به پردازشگرهای دوربین قابلیت آن را بدهند که با کمک الگریتمهای درونیابی (اینترپولیشن) و مقایسه ارقام ثبت شده توسط ریز سنسورهای مجاور، رنگ واقعی هر پیسکل را حدس بزنند. دوربینهایی که قابلیت ذخیره عکس را به صورت نپخته [۲] دارا هستند، اجازه میدهند که این بخش نهایی شناسایی رنگها روی رایانه شخصی انجام شود و این به کاربران اجازه میدهد که آزادی بیشتری در ویرایش عکس نهایی داشته باشند.
تعداد پیکسل
یکی از خصوصیاتی که در بازاریابی دروبینهای دیجیتال بر آن تأکید میشود تعداد کلّ پیکسلهای یک دوربین است. این رقم که با واحد مگاپیکسل یا میلیون پیکسل شمارش میشود، از راه ضرب تعداد پیکسلهای افقی و عمودی یک سنسور محاسبه میشود. برای مثال، دروبینی که سنسوری دارای ۳هزار پیکسل افقی و ۲هزار پیکسل عمودی باشد، یک دوربین ۶ مگاپیکسلی خواهد بود. با وجود آنکه این رقم در برخی موارد میتواند شاخص خوبی برای مقایسه کیفیت تصویر دوربینهای دیجیتال باشد، این رقم در اکثر موارد میتواند گمراهکننده نیز باشد. کیفیت نهایی یک تصویر دیجیتال مؤثر از متغیرهای بیشتری مانند نوع سنسور، مساحت سنسور، اندازه لنزهای ریز روی هر پیکسل، قدرت تمرکز لنز و غیره میباشد.